Cesaret Ana ve Çocukları- B. Brecht

Dramaturji Eğrisi

1

Bu sahne henüz olayların başında olduğumuzu vurgular. Aşina olduğumuz türden girişimler olarak Cesaret Ana’nın kantin işletmesi ve yeni savaş (Başlar ve devam ederler; devam ederek başlarlar). Gerekenler: enerji, girişim, yeni çağın beklentileri, yeni ticaretin yeni tehlikelerle birlikte gelişi. Cesaret Ana savaşa özlem duyar ama aynı zamanda ondan korkar. Ona katılmak ister, ama barışçıl bir iş kadını olarak bunu savaşçıl bir biçimde yapmak istemez. Ailesini savaş esnasında ve savaş sayesinde geçindirmeye çalışır. Orduya hizmet etmek ama aynı zamanda onun denetiminden uzak durmak ister.

Çocukları: En büyük oğlunun yiğitliğinden endişe eder, ama onun zekasına güvenir. Küçük oğlunun aptallığından endişe eder, ama onun dürüstlüğüne güvenir. Kızının merhametliliğinden endişe eder, ama onun dilsizliğine güvenir. Ancak korkularında haksız olmadığı ortaya çıkacaktır.

Ticaretten yarar ummaktadır, iflasa sürüklenir.

Oyun savaş adamlarının girişiyle (yani bekleyişleriyle başlar). Savaşın büyük düzensizliği düzenle başlar, büyük karmaşa da organizasyonla.

Huzur dolu bir kır manzarası ve silahlı adamlar. Cesaret Ana dört gelir, üç gider.

2

Bir ticaret idili olarak savaş. (1) Cesaret Ana köylüleri kısır bir ördek satarak kandırır, büyük oğul köylülerin öküzünü çalar. Oğul ün ve mal sahibi olur; Cesaret Ana kâr eder. Orduyu da bir punduna getirip yağmalar. Oğlu için tehlike giderek daha çok gerçeklik kazanmaktadır.

3

Esir alınması, işi için illaki bir dezavantaj değildir. Küçük oğlunun orduya mutemet olarak katılmasına bir diyeceği yok gibi görünmektedir. Oğlunun durumu için gerekli olduğunu düşündüğü tek şey dürüstlüğüdür. Oğlunun ölümüne de bu neden olur. Eğer oğlu orduyla bağlantı kurmamış olsaydı öldürülmeyecekti. Cesaret Ana’nın arabası için yaptığı inatçı pazarlık oğlunun yaşamına mâl olur. Kızının bir fahişe olmasını engeller -savaş zamanı kızının önüne açılan tek meslek fahişeliktir ve bu meslek Yvette’e yüklü bir servet kazandırmıştır. Ne olursa olsun, Cesaret Ana Antigone değildir.

4

Cesaret Ana, işi uğruna, insani tepkilerini (her türden saldırganlığı, isyanı ve eleştiriyi) bastırır. Teslimiyetin kendisine bir yarar sağlayacağını umar.

5

Yine de, insani tepkiler kimi zaman iş ilkelerinin önüne geçer. General’in zaferi mali kayıplara neden olur.

 

6

Kızının (barış zamanı kullanılacak) çeyizini düzen iş, savaş zamanı onu çirkinleştirir. Cesaret Ana savaşın uzunluğuna güvenmektedir, savaş gelir getirse de kızının evde kalması anlamına da gelmektedir. Sonunda, ticari bir bakış açısıyla ihtiyaç duyduğu savaşı, ilk kez lanetler.

7

Barış zamanı, beraberinde yıkımı getirse de hoştur. Barıştan sonra oğlunu geri almak şöyle dursun, mal sevdasına onu hepten yitirir. Kızı içinse barış çok geç gelir. Oğlu, barış zamanında, savaş kurallarına başvurduğu için ölür. Ordugâhın eski fahişesi Yvette Pottier savaş neticesinde mal mülk sahibi olur ve bir albayla evlenir. Savaş yeniden başlar. Acaba, işler de yeniden açılacak mı?

8

İşler kötüye gitmektedir. Savaş haddinden fazla uzamıştır. Her tarafta dağınıklık ve düzensizlik hüküm sürmektedir. Cesaret Ana, bir şarkısında (dilenci halinde) bütün insanî erdemleri sade ticari olmadıkları için değil, gerçekten tehlikeli oldukları için lanetler. Kızı uğruna, kendisine başını sokacağı bir yuva verebilecek olan aşçıyı terk etmek zorundadır. Kızına duyduğu merhamet onu savaşa mahkum eder.

9

Kızı, diğer insanların çocukları için duyduğu merhamet yüzünden yaşamından olur. Cesaret Ana arabasına kendisini koşarak, tek başına, bozguna uğramış ordunun ardından yola koyulur. (2)

Cesaret Ana Modeli

Şimdi, büyük savaştan sonra, hayat harabeye dönmüş şehirlerimizde devam ediyor, fakat bu farklı bir hayat; yeni çevre koşulları tarafından -yeni, çünkü savaş ayakta pek bir şey bırakmadı- engellenen ya da sınırlanan, farklı ya da farklı bir biçimde biraraya gelmiş toplulukların hayatı. Büyük moloz yığınları şehrin paha biçilmez alt yapısının, su ve kanalizasyon kanallarının, gaz boruları ve elektrik kablolarının üstüne yığılmış durumda. Hatta, sağlam kalmış büyük bina bile etrafındaki yıkıntı ve döküntülerden etkileniyor, planlama için bir engel teşkil edebiliyor. Geçici binalar inşa edilmek zorunda ve her zaman için bu binaların kalıcı olmaları tehlikesi var. Tüm bunlar sanatta yansıtılıyor, çünkü düşünüş biçimimiz yaşama biçimimizin bir parçasıdır. Tiyatroda, boşluğu doldurmak için modeller kurarız. Bunlar hemen, eski tarzların, kendini deneyim maskesi ardına gizleyen rutinin ve kendisini yaratıcı özgürlük olarak adlandıran uylaşımsallığın bütün destekçilerinden gelen güçlü bir muhalefetle karşılaşırlar. Ve onları kullanmayı öğrenmeden eline alanlar tarafından tehlikeye sokulurlar. İşleri basitleştirmek için kurulmuş olsalar da modeller kullanılması kolay şeyler değillerdir. Modeller, düşünceyi gereksizleştirmek değil kışkırtmak için, sanatsal yaratıcılığı yerinden etmek için değil zorlamak için tasarlandılar.

Herşeyden önce dikkate almamız gereken şey, yazılı metnin belirli olaylar hakkında sağladığı bilgilerin -burada Cesaret Ana’nın macera-ları ve maruz kaldığı kayıplar- belli bir dereceye kadar tamamlanmış olmalarıdır; oğlunun cesedi getirildiğinde Cesaret Ana’nın dilsiz kızının yanında oturmakta oluşu ve benzer durumlar artık kurulmuştur -tarihsel bir vak’ayı resmeden bir sanatçının görgü tanıklarını sorgulayarak varabileceği türden bir bilgi. Sanatçı belli ayrıntıları şu ya da bu makul nedenle daha sonra değiştirebilir. Modelleri canlı ve zeki bir yolla kopya etmeyi (ve inşa etmeyi) öğrenene kadar, çok fazla kopyaya başvurmamak daha iyi olacaktır. Aşçının makyajıydı, Cesaret Ana’nın kostümüydü gibi şeyler taklit edilmemelidir. Modeller haddinden fazla kullanılmamalıdır.

Bir gösterinin resim ve tasvirleri yeterli değildirler. Cümlenin havası, yürüyüş biçimi ve aksiyonun ardındaki güdü verilse bile -ki bu oldukça zordur- bir karakterin verili bir cümleyi söyledikten sonra özel bir yöne hareket edeceğini okumakla pek fazla şey öğrenilmez. Taklit için elverişli olan kişilerle modelin (pattern) kişileri aynı değildir, bu kişilerle model hayata geçirilemez. Sanatçı adına layık olan bir kimse eşsizdir; o evrensel bir şey sunar ama bunu kendine özgü bireysel tarzıyla yapar. O, ne mükemmel bir biçimde taklit edilebilir, ne de mükemmel bir taklit sunabilir. Sanatçılar için sanatı taklit etmek de, yaşamı taklit etmek kadar önemli değildir. Modellerin kullanımı özel bir sanat türüdür ve ondan öğrenilebileceklerin bir sınırı vardır. Amaç, ne modeli kopya etmek, ne de ondan çok erken kopmak olmalıdır.

Aşağıda yazılı olanlar -bir oyunun provası sırasında elde edilen birçok açıklama ve buluşlar- üzerinde çalışırken, her şeyden önce, sorunların kendilerini ele almak için, belli sorunların çözümlerinin rehberliğine başvurulmalıdır.

 

Önoyun

Bir önoyun sayesinde, Cesaret Ana ve küçük ailesi savaş bölgesine giderken gösterildiler. Cesaret Ana I. sahnedeki ticaret şarkısını söyledi (böylece I. sahnedeki “Esnafız” yanıtının hemen ardından çavuşun sorusu geldi: “Durun, pislikler. Kimlerdensiniz?”) Uvertürden sonra oyuncuyu döner sahnenin çıkardığı gürültüyü bastırarak şarkı söylemekten kurtarmak için ilk kıta sahne karartılmış haldeyken banttan çalındı. Daha sonra önoyuna geçilir.

 

Sahne 1

Cesaret Ana Olarak Tanınan İşkadını Anna Fierling İsveç Ordusuyla Karşılaşır.

Askere yazıcılar savaşta harcanacak asker aramak üzere ülkeyi arşınlamaktadırlar. Cesaret Ana çeşitli savaş meydanlarında peydahlanmış karışık ailesini bir çavuşa tanıtır. Kantinci kadın oğullarını askere yazıcılara karşı bir bıçakla savunur. Oğullarının askere yazıcılara kulak kesildiklerini görür ve çavuşun erken bir ölümle burun buruna geleceği kehanetini savurur. Çocuklarının savaştan korkmaları için onların da siyah haçları çekmelerini sağlar. Yine de küçük bir ticari pazarlık yüzünden, cesur oğlunu kaybeder. Ve çavuş onun yanından bir kehanet savurarak ayrılır.

İstiyorsan savaşın sana işlemesini

El mecbur ödemelisin ona bedelini

Sahne 2

Wallhof Kalesi Önünde Cesaret Ana Yiğit Oğluyla Yeniden Karşılaşır.

Cesaret Ana İsveç kampında fahiş fiyatla erzak satar; kart bir horoz üzerine yürüttüğü sıkı bir pazarlık esnasında yaşamında önemli bir rol oynayacak olan bir ordu aşçısıyla tanışır. İsveçli general çadırına genç bir asker getirir ve onu cesaretinden dolayı onurlandırır. Cesaret Ana genç askerin kayıp oğlu olduğunu fark eder; Eilif’in onuruna verilen yemekten faydalanarak, kart horozuna karşılık yüklü miktarda para alır. Eilif yaptığı kahramanca işi anlatır; Cesaret Ana çadıra bitişik olan mutfakta kart horozunu yolarken kokuşmuş generaller hakkındaki fikirlerini açıklar. Eilif bir kılıç dansı yapar ve annesi bir şarkıyla karşılık verir. Eilif annesini kucaklar ve kahramanlık yaparak kendisini tehlikeye attığı için suratına bir tokat yer.

Sahne 3

Cesaret Ana Lutherci Kamptan Katolik Kampına

Geçer ve Dürüst Oğlu İsviçre Peyniri’ni Kaybeder.

Cephane karaborsacılığı. Cesaret Ana bir kamp fahişesine hizmet eder ve kızını askerlerle ahbaplık etmemesi konusunda uyarır. Cesaret Ana aşçı ve rahiple flört ederken, dilsiz Kattrin fahişenin şapka ve ayakkabılarını üzerinde dener. Süpriz saldırı. Katolik kampında ilk yemek. Ağabeyle kızkardeşi arasında geçen konuşma ve İsviçre Peyniri’nin tutuklanması. Cesaret Ana İsviçre Peyniri’nin fidyesini ödemek için arabasını kamp fahişesine rehin bırakmaya çalışır. Cesaret Ana rüşvetin miktarı üzerine pazarlık eder. Pazarlığı haddinden fazla uzatır ve İsviçre Peyniri’ni yere yıkan yaylım ateşini işitir. Dilsiz Kattrin İsviçre Peyniri’nin ölüsünü beklerken annesinin yanında durur. Cesaret Ana kendisini ele vermek korkusuyla, oğlunun ölüsünü sahiplenmez.

Sahne 4

Büyük Yenilginin Türküsü

Cesaret Ana yüzbaşının çadırının dışında oturmaktadır; arabasına yapılmış olan bir tahribatı şikayete gelmiştir; bir yazıcı boş yere ona, işleri oluruna bırakması önerisinde bulunur. Genç bir asker de şikayette bulunmak üzere belirir; Cesaret Ana onu caydırır. “Büyük Yenilgi”nin acı türküsü. Cesaret Ana genç askere verdiği dersten kendisi ders alır ve şikayetini sunmadan ayrılır.

 

Sahne 5

Cesaret Ana Dört Subay Gömleği Kaybeder ve Dilsiz Kattrin Bir Bebek Bulur.

Bir çatışma sonrası. Cesaret Ana köylülerin yaralarının sarılması için rahibin istediği subay gömleklerini vermeyi reddeder. Kattrin annesini tehdit eder. Kattrin, kendi hayatını tehlikeye atarak bir bebeği kurtarır. Cesaret Ana gömleklerin peşinden ağlanır ve biraz schnapps yürütmüş olan bir askerden çalıntı bir palto kapar, bu sırada Kattrin bebeği kollarında sallamaktadır.

Sahne 6

Servet Kazanılmıştır, Ama Kattrin Çirkinleştirilir.

Zenginleşmiş olan Cesaret Ana mal sayımı yapmaktadır; ölen başkomutan Tilly için cenaze söylevi. Savaşın süresi üzerine konuşma; Rahip savaşın uzun zaman daha süreceğini kanıtlar. Kattrin erzak almaya yollanır. Cesaret Ana, bir evlenme teklifini reddeder ve yakacak odunda ısrar eder. Kattrin bazı askerler tarafından kalıcı bir biçimde çirkinleştirilmiştir; Yvette’in kırmızı ayakkabılarını istemez. Cesaret Ana savaşı lanetler.

Sahne 7

Cesaret Ana Ticari Kariyerinin Doruğunda.

Cesaret Ana savaş hakkındaki görüşlerini düzeltmiştir ve savaştan iyi pay alan birisi olarak şükranlarını ifade eden bir şarkı söyler.

Sahne 8

Barış Cesaret Ana’nın İşlerini Tehdit Eder. Yiğit Oğlu Haddinden Fazla Kahramanca Bir İş Yapar ve Rezilce Ölür.

Cesaret Ana ve rahip barışın geldiğine dair bir söylenti duyarlar. Aşçı yeniden ortaya çıkar. Yemek çantası için kavga. Savaştan yolunu bulmuş eski bir arkadaş; Pipolu Pete’in maskesi düşer. Cesaret Ana’nı yiğit oğlu Eilif’in yıkılışı; savaş sırasında kendisine ödüller kazandıran ahlaksız işlerden biri yüzünden idam edilir. Barış sona erer; Cesaret Ana rahibi terk eder ev aşçıyla birlikte İsveç ordusunun peşinden gider.

Sahne 9

Zor Zamanlar, Savaş Kötüye Gitmektedir. Kızı Uğruna Bir Yuva Teklifini Reddeder.

Aşçıya Utrecht’te bir meyhane miras kalmıştır. Kattrin aşçının kendisini Utrecht’e götürmeyi reddettiğini duyar. “Büyük Adamların Ayartılmışlıklarının Türküsü”. Kattrin, annesini bir seçim yapma zorunluluğundan kurtarmaya karar verir, bohçasını toplar ve bir mesaj bırakır. Cesaret Ana kaçmakta olan Kattrin’i durdurur ve onunla beraber yalnız yola çıkar. Aşçı Utrecht’e gider.

Sahne 10

Hâlâ Yollarda.

Anne ve kızı bir köy evinde birisinin “Ev Türküsü”nü söylediğini duyarlar.

Sahne 11

Dilsiz Kattrin Halle Şehrini Kurtarır.

Halle şehrine sürpriz bir saldırı planlanmaktadır; askerler genç bir köylüye kendilerine yolu göstermesi için baskı yaparlar. Köylü ve karısı Kattrin’e şehir için ettikleri duaya katılmasını söylerler. Kattrin ahırın damına tırmanır ve şehri uyandırmak için trampet çalar. Ne şehirdeki annesinin canını bağışlama teklifi, ne de arabayı parçalama tehdidi onun trampet çalmasını engelleyemez. Kattrin’in ölümü.

Sahne 12

Cesaret Ana Yoluna Devam Eder

Köylüler Cesaret Ana’yı Kattrin’in öldüğüne ikna etmek zorunda kalırlar. Kattrin’e ninni. Cesaret Ana Kattrin’in gömülmesi için para verir ve köylülerin taziyelerini kabul eder. Yalnız başına kalan Cesaret Ana kendini boş arabaya koşar; hâlâ ticarete dönmeyi umarak bozguna uğramış orduyu takip eder.

semuel seni Tiyatro bölümüne alalım moderatör olarak çok güzel başlıklar açıyorsun.

her saniyesi dolu bi insnım ben nası olcak

hmmm doğru bizim boş vaktimiiz çooooooooooooooookk :p

aman sayın koordinatörüm yanlış anlaşılmasın

neyse demiyorum bişey görüşürüz anladınız siz

varya semuel supersin gercekten...cok guzel baslıklar acıyorsun...+++

teşekkürler pithc teveccühünüz:)

ne demek efenim......:clapping: