Phaistos Diski

Mart 23, 2008

PHAİSTOS DİSKİ

Lineer B, Ugaritik ve diğer ortografik ( dikçizgisel) sistemlerinin kırıldığı düşünüldüğü bir yüzyılda Phaistos Diski şifre çözücülüğün elinden kurtuldu. Diskin M.Ö 1700' lere ait olduğu düşünülüyor.

TARİHİ

Phasitos diski, Girit Adasındaki en önemli hiyeroglif kitabelerinden biridir. Ve 1903' te Phasitos Sarayı' nın kuzey doğu bölümlerinde, arşiv odasının yanındaki küçük bir odada Lineer A tableti ve Neo-palatial (yeni saray dönemi) döneminin başına ait (M.Ö 1700-1600 ) çanak çömleklerle birlikte bulunmuştur.

Phaistos'un Sarayın' nın arkeolojik araştırması 1884 yılında Halians F. Halbherr ve A. Tamali tarafından başlatılmış, tam yeri 19. yy' ın ortalarında ingiliz amiral Spratt tarafından belirlenmiştir.

Girit Ada' sının 1898'de bağımsızlığını ilan edişinden sonra, 1900-1904 'te kazı çalışmaları F.Halbherr ve L.Pernier tarafından yürütüldü. Daha sonra 1950-1971 tarihleri arasında Atina' daki İtalyan Arkeoloji Okulu'nun desteği ile Dora Levi tarafından yürütüldü.

http://img85.imageshack.us/img85/7892/sar9pd1ne2.jpg

http://img85.imageshack.us/img85/2797/sar9pd2nx7.jpg

Arkeologlar tarafından birçok kitabe bulunmuş fakat kitabeler hala şifresi çözülememiş olan Lineer A kodu ile yazılmış, ve mevki hakkkında tüm bildiğimiz şey isimlerin eski yazar ve Knossos bulgularına dayanıyor olması.

Mitolojiye göre Phaistos; Minos kralının kardeşi , Radamanthis'in kralıydı. Radamanthis aynı zamanda , eski dünyanın 7 akıllı adamından biri ve falcı olan Epimendis'in doğum yeridir. Arkeologların yaptığı kazılar,Cilalı taş devrine ait (MÖ 3000) kalıntıları ortaya çıkarmıştır.

Minoan döneminde, Phaistos çok önemli bir şehirdi. Egemenliği en parlak dönemindeydi. Hakimiyeti Paximadia adaları dahil olmak üzere Lithion'dan Psychion' a kadar uzanıyordu.

Şehir Truva savaşlarına katıldı ve Dorian döneminin en önemli şehirlerinden oldu.

Phaistos Arketik, Klasik ve Helenistik dönemlerde de parlamaya devam etti. 3. yy' da Gortynian' lar tarafından yıkıldı. Fakat buna rağmen Phaistos Roma döneminde de varlığını devam ettirdi.

Phaistos iki liman şehrine sahipti. Biri Matala diğeri ise Kommos.

1902 den beri, İtalyan Arkeolojik Okulu' nun sürdürdüğü arkeolojik kazılar, büyük kraliyet mahkemeleri, merdiven, tiyatro, depo ve meşhur Phaistos Diskiyle birlikte görkemli Minoan Sarayı' nı gün ışığına çıkarmıştır.

İlk saray M.Ö 2000' de inşa edilmiş ve bir depremle birlikte M.Ö 1700' de yıkılmıştır. Ardından saray daha görkemli ve şatafatlı olarak inşa edilmiş ve muhtemelen başka bir deprem yüzünden M.Ö 1400' te tekrar yıkılmıştır.

Sarayın yapıldığı yer özenle seçilmiştir.Sarayın bulunduğu yer; Messera vadisini kontrol etmeyi mümkün kılarken aynı zamanda etrafa dağınık şekilde yayılmış köylere ( tıpkı bugün Psiloritis ve Asterousia dağlarının eteklerinde olduğu gibi) panaromik bir bakışa imkan veriyordu.

Şehrin tam ortasında olan saray Messara köyüne hükmediyor ve kontrolunde tutuyordu. Bölgenin yönetim ve ekonomi merkeziydi. Ürünler sadece tüketim değil daha fazla ticari amaçla burdaki devasal depolarda tutuluyordu.

Saray şatafatlı konaklarla çevrili, kentlilerle doluydu. Etraftaki yerleşim alanlarıyla birlikte 1800 m2' lik bir alanı kaplıyordu.

Kaldırım döşeli bir yolun sonu Phaistos'un 3 km güneyindeki Agia Triada' nın Royal Minoan köşkünün kalıntılarına varıyordu.

ŞİFRE ÇÖZÜCÜ

Bu kil tabletin her iki yüzüde dairesel yönde hieografik harf, işaretlerle kaplı. Bu harfler kil nemliyken damgalanmıştır.

http://img527.imageshack.us/img527/3145/sar9pd3ga2.jpg

http://img527.imageshack.us/img527/3145/sar9pd3ga2.b12af42cfa.jpg

İşaretler, dikey çizgilerle bölünüyor ve böylece gruplar oluşturuluyor ve herbir grup bir kelimeyi temsil ediyor. 45 farklı tipte sembol bulundu ve bunlardan sadece birkaçı Proto- palatial (saray öncesi dönem) döneminde kullanılan hieografikler ile örtüşüyordu.

Bazı hieografik düzenler nakarat gibi yineleniyor bu yineleme dini bir ilahi özelliği gibi görünüyor. Pernier metnin içeriğini dinsel bir tören gibi gördü. Diğerleri metnin asker listesi olduğunu düşündü ve son olarak Davis metnin Hitit dilinde yazılmış olan ve kralın Phaistos Sarayı'nın inşasını ele alan bir döküman olarak yorumladı.

Lineer B, Ugaritik ve diğer ortografik ( dikçizgisel) sistemlerin kırıldığı düşünüldüğü bir yüzyılda Phaistos Diski şifre çözücülüğün elinden kurtuldu. Diskin M.Ö 1700' lere ait olduğu düşünülüyor.

Disk üzeri sembollerle damgalanmış yuvarlak bir kil tablet. Üzerindeki matin 61 kelime içeriyor ve bu kelimelerin 16' sı gizemli "slash" işaretiyle (uzun kesik) birlikte kullanılmış.

45 farklı sembol 241 kez kullanılmış. Semboller insan figürü, hayvan, silah ve bitki gibi kolay anlaşılır objelerin reminden meydana geliyor. Tabletteki metin çok kısa olduğu için çözümünde Michael Ventris tarafından daha önce Lineer B yi kırarken kullanılmış statik kriptografik teknikler hiçbir işe yaramıyor.

Geçen yılın sonunda, Dr. Keith A.J Massey ikiz erkek kardeşi Rev. Kevin Massey Gillespie ile birlikte, Phaistos Disk'inin şifresini çözebileceğine inandıkları bir ipucu buldular. Bir başka eski yazı sistemi Phasitos Diski ni okumaya yarıyor.

Byblos' ta , günümüz Lebanon, yüzyıllardır ileri gelişmiş bir kültür oluştu. Byblos ve Eski Girit kültürlerinde birçok ortak işaret var.Bunlara ortografik (dikçizgisel) işaretlerde dahil.Victor Kenna " The Stamp Seal" adlı eserinde bunların kültürler arası geçiş olduğuna işaret çekmiştir. Daha fazlası, şifresi henüz çözülmemiş Lineer A kodu ile yazılmış el yazmaların örnekleri Türkiye ' de bulunmuştur. Bu el yazmaları Girit ve Minör Asya arasında ortografik bir bağlantı olduğunu kanıtlar niteliktedir.

Proto- Byblic el yazması M.Ö 2. milenyumun ilk yarısında kullanılmıştır. Bu tarih, Phaistos Disk' inin ait olduğu düşünüldüğü zamanlarla örtüşüyor. Proto- Byblic el yazmasında kullanılan dil Sami diliydi.Yazma çizgisel olarak yazılmıştı ve silah, insan figürü, vücüt parçaları gibi bir çok anlaşılır objeden oluşuyordu. 1940 larda Maurice Dunand Proto-Byblic el yazmasındaki ,Phasitos Diski' ndeki sembollere şaşırtıcı şekilde benzeyen, sembolleri listeledi.

Dunand Proto- Byblic deki bir karakterler ile bir Phaistos sembolü arasındaki benzerliği kendi kitabında gösterdi.( Byblia Grammata, Beyrut, 1945, sayfa 90 ) . O(sembollerden biri) Phaistos Disk inden biriyle (sembol) neredeyse aynı ve bunu Sir (Arthur) Evans bir kumru ile bağdaştırmıştı.

Dunand benzerlikler üzerine olan incelemesini sürdürmedi fakat ikiz Massey kardeşler, Proto- Byblic yazmasının Phasitos Disk' teki ortografik sistemle sıkı bir bağlantısı olduğunu ortaya çıkardı.

Hitit şifre çözücülerinden biri olan Edward Dharme Proto- Byblic yazmasının ünlü harfler değerleri üzerine yazdığı ıÜü"Dechiffrement des Inscriptions Pseudo-Hieroglyphicques de Byblos."adlı ilk makaleyi 1946 'da yayınladı. Bu harf değerleri ile Phasitos Disk' indeki sembollerin karşılaştırılması, disk üzerindeki yazının büyük bir bölümünün ünlü harflerinin ayrılıştırılmasını sağladı.Göz önünde bulundurulmalı ki; daha önce diskin şifresini çözmek amaçlı bulunulan tüm teşebbüsler, karakterlere fonetik değerler biçen ve objektif kriterlere dayanmayan, subjektif teşebbüslerdi.Bu yüzden bu; tabletin çözülmesi için verilen ilk çabadır.

Bu ünlü harf değerleri incelendiğinde, tablet metninde Helenik diline ait unsurlar ortaya çıkıyor. Bilginler, Phaistos Disk' indeki 16 kelimenin üzerindeki gizemli "slahs" işareti (kesik çizgi) nin anlamını hiçbir zaman çözemedi.

Elimizdeki verilerle incelerdik ve gördük ki, diskin üzerindeki 16 kelimenin her biri, Lineer B metinlerinin büyük bir bülümünde olduğu gibi, sayısal bir hesap düzeni.

* Tablet resminin altındaki açıklama; Bugun Iraklion Arkeoloji Müzesinde sergilenen Phasitos Disk' i 1908' de Girit' te bulunmuştur.

Çeviri : AKHENATON

Haziran 8, 2009

Lineer A ve Phaistos Diskinin çözülemeyen gizemi

Tarih: İÖ I750-?1450

Yer: Girit

Phaistos Diski'nin çözümü için pek çok varsayım geliştirilmiştir ve öneriler pek çok hayali yöne doğru gitmektedir: Baskça, Çince, Dravid, Yunanca, Hititçe, Luwi dili, "Pelasgi" Dili, Sami Dili, Slavca, Sümerce ve diğerleri.. Eğer çözümlerden biri doğruysa, diğerlerinin hepsi yanlıştır.

YVES DOHOUX, 2000

Sir Arthur Evans yüz yıl önce Girit'te Knossos'ta "Minos Sarayı"nda "Lineer B Yazısı" adını verdiği şey için kazı yaparken, yine çoğunlukla kil tabletlere yazılı ve ona benzeyen ikinci bir yazı buldu ve buna "Lineer A Yazısı" adını verdi.

Knossos'ta ve Girit'in başka yerlerinde çoğunlukla mühür taşları üzerinde üçüncü bir tip yazı buldu ve onu da "hiyeroglifik" olarak tanımladı. Arkeolojik kayıtlara göre "hiyeroglifik", üç yazının en eskisiydi ve İÖ 2100-1700 yılına aitti.

Lineer A, ÎÖ 1750-1450 dönemindendi ve Lineer B ise Lineer A'dan sonra geliyordu. Bunun üzerine Evans üç yazının da aynı "Minos" Dili'ni yazdığını ve Lineer B'nin Lineer A'dan ve Lineer A'nın da herhalde "hiyeroglifik" yazıdan geliştiği sonucuna vardı.

Buna örnek olarak daha sonraki Mısır yazılarının Mısır hiyerogliflerinden türediğini ve hepsinin bir Mısır dilinin yazıları olduğunu gösteriyordu. Son olarak da, (Evans tarafından keşfedilmemiş olan) benzersiz Phaistos Diski vardı ve Evans bunu diğer üç yazıdan herhangi biriyle ilişkilendiremiyordu.

Günümüzde Evans'ın bu basit tablosu, Phaistos Diski'nin tecrit edilmesi dışında, terk edilmiştir. Michael Ventris 1952'de Lineer B'nin Yunanca olduğunu saptamıştı. Lineer A bir dereceye kadar çözülmüştür ama Girit Dili olmadığı kesin olan bir dille yazılmış olduğundan okunamamaktadır.

'"Hiyeroglifler"in anlamları ise bütün esrarım korumaya devam etmektedir. Dahası, her üç yazı da Girit dışında bulunmuştur ve tarihleri birbirleriyle örtüşmektedir. Bu nedenle yalnızca Girit içinde düz bir gelişme çizgisi varsayanlayız: Lineer A ve Lineer B biri diğerinin babası olmaktan çok, iki kuzen yazı olabilirler.

http://www.ufonet.be/GiZEMLi%20DOSYALAR/disk_giz349.jpghttp://www.ufonet.be/GiZEMLi%20DOSYALAR/disk_giz350.jpg

(Solda) 1907'de yapılmış bir tabloda Sir Arthur Evans Knossos'ta. Evans elinde, Girit'te keşfettiği üç yazıdan biri olan Lineer B ile yazılmış bir tablet tutuyor. (Sağda) Lineer A'nın bulunduğu önemli bir yer: Güney Girit'te Aya Triada'da Minos sarayı.

Lineer A

Lineer A'nın ilk keşiflerinin çoğu, adanın güneyindeki Aya Triada'daki bir Minos sarayının yerinde yapılmıştır. Ancak ondan sonra, bütün Ege'deki Yunan adalarında, Yunan anakarasında bir yerde ve Türkiye anakarasında (eski Miletos'ta) ve hatta Filistin'de iki yerde pek çok yazı bulunmuştur. Ancak Lineer A'yla yazılı olanların toplamı, Lineer B'den çok azdır: Bulunan 1500 metnin çoğu çok küçük ve hasarlı olup toplam 7500 karakterdir. (Oysa Lineer B karakterleri on binlercedir ve 200'den az da "hiyeroglifik" karakter bulunmuştur).

Lineer A'yı çözmede başlıca iki ipucu verimli olmuştur: Nümerik sistem ve Lineer A simgelerinin çoğunun Lineer B ile olan benzerlikleri. Hangi simgelerin rakam olduğunu teşhis etmek güç değildi: Bunlar tıpkı Lineer B'de olduğu gibi diğer simgelerden farklıydılar. Lineer A rakamları Lineer B'nin-kilerin eşidir: Kesir simgeleri ve 10 için kalın bir nokta olması dışında.

http://www.ufonet.be/GiZEMLi%20DOSYALAR/disk_giz351.jpg

http://www.ufonet.be/GiZEMLi%20DOSYALAR/disk_giz352.jpg

Esrarengiz Phaistos Diski. Üzerindeki baskı simgeler başka bir yazıya benzememekte ve dili hiç bilinmemektedir. Disk Güney Girit'te Phaistos'ta bir sarayın kalıntıları arasında bulunmuştur.

PHAİSTOS DİSKİ

Eski Girit'in yazıları arasında en büyük muamma kuşkusuz Phaistos diskidir. Bu 1908'de bir italyan arkeolog tarafından Güney Girit'te Phaistos'ta bir sarayın kalıntıları arasında bulunmuştur. Arkeolojik bağlamda diskin en geç İÖ 1700 yılından kaldığı saptanmıştır ki, bu da Lineer A'nın çağdaşı olduğunu göstermiştir.

Disk pişirilmiş kilden yapılmıştır ve her iki yüzünde ıslak kile bir pres ya da zımba ile bastırılmış karakterler vardır. Böylece diskin, baskının Çin'de başlamasından 2500 ve Gutenberg İncili'nden 3000 yıl önce yaratılmış dünyanın ilk basılmış belgesi olduğu söylenebilir.

Ancak Lineer A ve B'de olduğu gibi her karakteri tek tek yazmak varken neden bir pres ya da zımba kullanılmış olsun? Bu eğer belgelerin birkaç kopyasını "basmak" içinse, neden 90 yıl süren yoğun kazılarda bu yazıyla yazılmış başka bir belge bulunmamıştır? Ve Phaistos Diski üzerindeki simgelerin neden hiçbiri Girit "hiyeroglifik" yazısına, Lineer A ya da Lineer B'ye benzememektedir?

http://www.ufonet.be/GiZEMLi%20DOSYALAR/disk_giz353.jpg

(Üstte) Lineer A yazılı kil tablet Minos Sarayı'nda burada bulunmuştur.

Araştırmacıların bir kısmının inandığı gibi disk Girit'e ithal edilmiş olabilir mi? Sahte bir kanıt -hatta ilk kazıyı yapanların bir oyunu- olabilir mi? Yazının anlamı konusunda pek az ipucu vardır ve güvenilir bir tek cevap bile yoktur. Simgeler hem diğer "Minos" simgelerine benzemediklerinden hem de sayıları çok az olduğundan (toplam 242 adet) çözüm konusunda pek işe yaramamaktadır ve bunların ardındaki dil tam bir bilinmeyendir.

Keşif alanı da diski kıyaslayacak başka bir arkeolojik bulgu olmadığından diskin tarihinin belirlenmesi dışında gerçek anlamda bir yardım sağlamamıştır. Diskin yazısını çözmenin tek ciddi umudu bir gün benzer yazıların bulunduğu bir yazı kütüphanesi bulmaktır.

Ancak bu durum bazı bilimadamlarını ve pek çok amatörü birbirlerinden çok farklı çözümler önermekten alıkoymamıştır (ki, bu da işin ne kadar umutsuz olduğunun bir göstergesidir). Yalnızca 1999'da İngilizce ve Fransızca iki kitap yayınlanmıştır. Bunlardan birinde proto-İyon Yunancası ile diskin tam bir çevirisi verilmiş, diğerinde diskin bir hesap aleti, bir tür "Bronz Çağı'na ait bilgisayar diski" olduğu ileri sürülmüştür.

Çince bile diskin gerçek dili olarak önerilmiştir. Pek çok profesyonel araştırmacıya göre Phaistos Diski'ni çözdüğünü iddia eden kimse "kafadan çatlak" olmalıdır. Lineer B'nin çözülmesinde Ventris'le çalışan John Chadwick yıllar boyunca hemen hemen ayda bir tane yeni disk çözümleri haberi almıştır ve bunların içinde bazı mantıklı unsurlar içerenleri analiz etmeye de devam etmektedir.

Chadwick şöyle yazıyor: "Sabırsızlığımızı frenlemeliyiz ve Kral Minos, bizzat birisinin rüyasına girip gerçek yorumu açıklasa bile, o kişinin bunun tek olası çözüm olduğuna başkalarını inandırmasının imkânsız olacağını kabul etmeliyiz."

Antikçağ'ın en gizemli yapıtlarından biri olan Phaistos diskinin bulunduğu Phaistos kenti özellikle saray kalıntılarıyla tanınır. Kent 10 15. yüzyılda istilacılar tarafından yıkılmıştır.

http://www.ufonet.be/GiZEMLi%20DOSYALAR/disk_giz354.jpg

Phaistos Diski'nin bulunduğu sarayın kalıntıları. Phaistos Diski'nin en geç İÖ 1700 yılına ait olduğu anlaşılmıştır. Üzerindeki yazının çözülmesi için yapılan girişimler bugüne kadar verimli olmamıştır.

Giriş Yap

Phaistos Diski

Önerilen Mesajlar

AKHENATON

Yorum bağlantısı

Diğer sitelerde paylaş

nevermore

Yorum bağlantısı

Diğer sitelerde paylaş

Sohbete katıl

Similar Topics

Nebra Diski

Gözat

Etkinlik