Kızılderililer

İlk Amerikalılar

Buzul Çağı’nın en şiddetli döneminde, M.Ö 34.000 - M.Ö 30.000 yıllarında, dünyadaki suyun önemli bir bölümü büyük kıtasal buz katmanları halindeydi. Bunun sonucunda, Bering Denizi bugünkü düzeyinden yüzlerce metre daha aşağıdaydı ve Asya ile Kuzey Amerika arasında, adına Beringia denilen, bir kara köprüsü oluştu. Beringia’nın en geniş döneminde 1.500 kilometre kadar olduğu sanılıyor. Nemli ve ağaçsız bir tundra olan bölge, otlar ve diğer bitkilerle kaplıydı ve bu da ilk insanların yaşamak için avladıkları büyük hayvanları çekiyordu.

Kuzey Amerika’ya ilk erişen insanlar, yeni bir kıtaya ayak bastıklarını hemen hemen kesinlikle bilmiyorlardı. Herhalde, atalarının binlerce yıldır yaptığı gibi Sibirya kıyılarında av peşinde koşuyorlardı ve sonra da kara köprüsünü aşmışlardı.

M.S ilk yüzyıllarda, bugün Arizona’da Finiks kentinin bulunduğu yöreye yakın yerleşim birimlerinde, top oynamak için alanların ve Meksika’da bulunanlara benzeyen piramit biçimli kümbetlerin yanı sıra kanal ve sulama sistemleri kuran Hohokumlar yaşıyordu.

Şükran Günü'nün Anlamı

1620'lerde Avrupa'dan yerleşim için ilk kez May Flower (Mayıs Çiçeği) gemisiyle ABD’ye gelen Pilgrimler (yerleşimci ve hacı) ilk geldiklerinde aylarca süren yolculuklarından dolayı yorgun, hasta ve açtırlar. Kızılderililer onları karşılar ve yiyecek verir, hindi avlamasını, mısır ekmesini öğretirler. Üç yıl sonra İngiliz Vali William Bradford büyük bir yemek hazırlar ve Kızılderililer’i çağırır. Kızılderililerin şefi Massoit 90 kişiyle bu törene katılır.

O günden sonra her hasat sonrasında yemek geleneği sürer. 1863’de Başkan Abraham Lincoln Şükran Günü’nün ulusal bayram olmasını önerir, ancak bu öneri Kongre’de 1941’de karara bağlanır ve her yılın kasım ayının son perşembesi Şükran Günü olarak ulusal bayram ilan edilir.

İlk yerleşimciler Seminoller, Çerokiler ve Mişuki kabileleri ile karşılaştılar. İspanyol kaşifler ise Kaliforniya'da Soson, Payitu, Kahula, Mevuk ve diğer bazı kabilelerle karşılaşmışlardır. 19. yüzyılda, Avrupalı kaşifler batıya doğru göç ederken Kızılderili kabileleri kendi topraklarından sürmüşlerdir. Bu dönem batıda Apaçi, Siyu ve Komançi ve diğer kabilelerle yapılan utanç verici savaşlar dönemidir. Bu savaşlardan geriye kalan çok az sayıda yerli ise, Rezervasyonlar (kızılderililer için ayrılmış araziler) olarak bilinen küçük bir alanda yaşamaya mecbur edilmişlerdir.

Bugün ABD'de hükümet tarafından resmen tanınan 554 Kızılderili kabilesi vardır.

Kızılderililer 1952 yılına kadar Rezervasyon denilen toplama kamplarında yaşamışlardır. 1626 yılında Hollandalıların satın aldığı New York'ta günümüzde 85.000'den fazla Kızılderili yaşamaktadır.

Toplama Kampları

Amerika’da ilk kızılderili yerleşim bölgeleri, 1840’lı yıllarda oluşturuldu. O yıllarda, Avrupa kökenli Amerikalılar, ülkenin batı bölgelerine yerleşmek için kızılderili kabilelerini de önlerine katarak ilerliyordu. Kızılderililer, doğup büyüdükleri toprakları terk etmek ve “rezervasyon” adı verilen, anavatanlarından çok daha küçük bölgelere yerleşmek zorunda bırakıldı.

Günümüz ABD'sinde Kızılderililerin yaklaşık % 85'i rezervasyonların dışında yaşamaktadır[kaynak belirtilmeli] ve her büyük kentin kendi Kızılderili toplumları vardır. Amerika’da 300’den fazla kızılderili yerleşim bölgesi bulunmaktadır.

Ekonomi

ABD'de ekonomik olarak 3 büyük kabile bulunmaktadır: Misissippi Choctawlar (5 bin kişi. kumarhane, hoparlör işleri yapıyor) Oklahoma Choctawlar (35 bin kişi. Kumarhane, benzin istasyonu ve oteller zincirleri var) ve Oklahoma Chickasawlar (200 bin kişi).

Amerikan Bayanlar Ulusal Basketbol Birliği'nde (WNBA) tek bağımsız takım, sahibi bir Kızılderili kabilesi olan Konektikıt San. Konektikıt eyaletinin Mohegan Kabilesi 2003'te Orlando Miracle kulübünü satın aldı ve Konektikıt'a taşınan takım artık maçlarını Mohegan Sun adlı devasa kumarhane ve eğlence kompleksindeki salonda oynamaya başladı. O zamana kadar her WNBA profesyonel takımı bir NBA kulübüne aitti.

Rezervasyon bölgeleri dışındaki ilk yatılı okulda 1879'dan 1918'e kadar okuyan yaklaşık 10.000 Kızılderili çocuk; medenileştirilme hedefi ile kendi yerli dillerini konuşan ve kültürlerinin diğer yönlerini korumaya çalışan öğrencilerin cezalandırmaya dayandığı bir ortamda yetiştirilmişlerdir.

Kanadalı araştırmacı Ethel G. Stewart, 250 bin nüfuslu Navaho kabilesinin Orta Asya Türkleri'nin konuştuğu Atabaşkan dilini konuştuğunu gösterdi.

ABD Yayılmacılığı Altında Yok Olan Kabilelerin Ürünlerde Yaşayan İsimleri

Amerikalılar ise tüm dünyaya pazarladıkları ürünlerinden birkaçına Kızılderili kabileleri isimleri vermiştir. Örnek olarak;

Cherokee: Chrysler tarafından üretilen bir Jip

Apache: ABD Hava Kuvvetleri tarafından üretilen bir Helikopter markası, bir bilgisayar donanım ürünleri üreten marka, bir server ismi

Comanche: ABD Hava Kuvvetleri tarafından üretilen bir Helikopter Markası

Chevrolet: Dünyanın önde gelen spor otomobil üreticilerinden bir ABD firması.

Corvette: Chevrolet markasının bir modeli.

Pontiac (Ünlü Kızılderili Şefi): 80’li yılların ABD kaynaklı en meşhur spor araba markalarından biri

Chayanne: Porsche’nin ilk kez ürettiği Jip’e verdiği isim

Fox: ABD’de bir TV kanalı

Kentucky: Kökeni; Iroquois Kızılderililerinin kullandıkları dilde “ken-tah-ten” sözcüğünden gelen ve “Yarının Ülkesi” anlamına gelen kelime. Aynı zamanda tüm dünyaya yayılmış bir restoranlar zincirinin ismidir. (Kentucky Fried Chicken).''

Kızılderili ve Türk Dillerinde Kullanılan Ortak Kelimeler

Bazı örnekler:

Kızılderili lehçelerinde............. Türkçe

Tepek............. ......................Tepe

Yatkı..................................... Ev, yatılan yer

Dodohişça............................ .Dudak

T-sün.................................... Uzun

Yu......................................... Su, yu-mak, yıkamak

Lı-ık....................................... Vatan, ili

Tete....................................... Dede

Tamazkal............................... Hamam, temiz kal

Hogan.................................... Kerpiç ev, Hopan

Kuşa....................................... Kuş

Missigi..................................... Mısır

Türe........................................ Türe, Töre

Hu........................................... Selam

Yanunda.................................. Yanında

Aş-köz.................................... Yemek

İldiş......................................... Dişleme

Atış-ka.................................... Ateş

Tapa....................................... Tuba

Koloni Dönemi ve Kızılderililer

Avrupalı kaşifler Amerika'ya geldiğinde, Amerika'da yüzlerce farklı kabile bulunmaktaydı. Bu kabilelerden bir çoğu ortak bir dili ve kültürü paylaşıyorlardı. Önce İspanyol asıllı denizciler İspanyol Kraliçesi adına bu topraklara ayak basmış daha sonra başta İngiltere olmak üzere diğer Avrupa sömürgeci devletleri de aynı rotayı izleyerek Amerika'ya askerlerini, kaşiflerini göndermişlerdir. Avrupalı beyaz adamın şiddet düşkünlüğünden haberdar olmayan yerliler onları sevinçle karşılamış, ellerindeki altın vs. gibi şeyleri onlarla paylaşmak istemişler ancak sömürge güçlerinin baskısı hatta katliamı altında soykırıma uğramışlardır.

http://cdn1.derki.com/media/k2/items/cache/3541836a39af4e88d9c28f08c6d6b79f_L.jpg

KIZILDERİLİLERİN GELENEKSEL DAVRANIŞ KURALLARI

1) Her sabah uyandığında ve her akşam uykuya dalmadan evvel, içindeki yaşam pınarı, karşına çıkan bütün iyi şeyler ve sana her geçen gün biraz daha büyüme iklimi sağladığı için Yaradana şükürlerini yolla. Ardında kalmış günün üstünde düşün ve daha iyi bir insan olmaya çalışmak için cesaret ve kuvvet iste. Başkalarına (herkese) faydalı olacak yönlerini ara bul.

2) Saygı duy. Saygı “karşındakine incelikle ve hürmetle yaklaşmak, onun iyiliğini düşünmek ve ona karşı nazik davranmak” anlamına gelir. Karşındakine saygı göstermek hayatın en temel yasalarından biridir.

a. En minik bebekten başlayıp en yaşlı büyüğüne kadar herkese saygılı davran.

b. Büyükler, ebeveynler, öğretmenler ve toplum önderlerinin hepsi senden özel bir saygıyı hakederler.

c. Hiçbir insan senin yüzünden kendini aşağı, değersiz hissetmesin. Kalp kırmaktan, zehirli yılanın ısırmasından sakındığın gibi sakın.

d. Başkalarının eşyalarına, özellikle kutsal olanlarına, eğer izin vermiyorlarsa dokunmaktan uzak dur.

e. Her insanın özel hayatına sonsuz saygı göster, kimseyi sessiz bir anında veya kişisel mekanında rahatsız etme.

f. Birbiriyle konuşan iki insanın arasından geçme.

g. Konuşan insanların sohbetini kesme.

h. Cümlelerini, özellikle büyüklerinin ve misafirlerinin huzurlarında yumuşak bir ton ile kur.

i. Büyüklerin bulunduğu toplantılarda (emin değilsen senden ne beklendiğini sormak dışında) sana söz verilmeden konuşmaktan sakın.

j. Başkalarının hakkında, orada olsunlar veya olmasınlar, asla menfi konuşma.

k. Dünyayı ve sana sunduğu herşeyi kutsal say ve onu annen gibi değerli gör. Toprak dünyasına, bitki dünyasına ve hayvan dünyasına saygı duy. Onu kirletme, kötülüklerden koru.

l. Başkalarının görüş ve inançlarına derin bir hoşgörü besle.

m. Hiçbir değeri olmadığını düşünsen bile, başkalarının söylediklerini saygı ile dinle. Kalbinle dinle.

n. Meclisteki büyüklerinin sözlerine saygı göster. Meclise bir fikir sunduktan sonra o sadece senin fikrin değil herkesin malı haline gelir. Saygı, başkalarının fikirlerini içtenlikle dinlemeni ve sırf senin fikrin üstün gelsin diye inat etmemeyi öğütler. Başkalarının önerileri gerçek ve iyiyse, senin sunduklarından farklı bile olsalar, onları desteklemelisin. Fikirlerin çatışması Kutsal Gerçeğin kıvılcımını tetikler.

3) Meclis birlik içinde kararını verdiğinde, saygı; kararın arkasından gizlice konuşmamayı öğütler. Meclis bir hata yaptıysa, bu zamanla kendini herkese belli edecektir zaten.

4) Koşullar ne olursa olsun hep dürüst ol.

5) Misafirlerine daima incelikle ve saygı ile davran. En güzel yemeklerinden, en kalın örtülerinden, evinin en güzel köşelerinden ve en nazik hizmetlerinden sun.

6) Birimizin acısı hepimizin acısıdır. Birimizin şerefi hepimizin şerefidir.

7) Yabancıları sevgi dolu bir kalp ile karşıla ve onları büyük insan ailesinin bir şerefli üyesi olarak ağırla.

8) Her ırk ve kabile, geniş bir ovadaki değişik renkteki çiçekler gibidir. Güzel olmayanı yoktur. Yaradanın çocuklarına saygıyı esirgeme.

9) Başkalarına hizmet, ailene, kabilene ve dünyaya yardım etmek, insan yaradılışının en güzel yönlerinden birkaçıdır. Kendini kendi meselelerinde doldurup en önemli konuşmalarını yapmayı unutma. Kutsal Mutluluğun anahtarı sevgi ile yapılan hizmetten geçer.

10) Orta yolda yürü. Merkez enerjini muhafaza et. Keskin uçlarda yürümek seni yorar.

11) Seni iyiliğe götüren veya kötülüğe götüren yolları ayırt etmeyi bil.

12) Kalbinden gelen rehberliğe kulak ver ve takip et. İlahi işaretler sana birçok biçimde; dualarında, rüyalarında, sessizliğinde, büyüklerinin ve arkadaşlarının sözlerinde gelecektir.

http://www.sapphyr.net/natam/nacodeethics.htm adresindeki metni çeviren: Kerim Urallı

Bu amerika nın keşfi muamma bir konu; colomb bulmadan önce osmanlıda orta doğuda bu kıtanın varlığı ve dünyanın yuvarlak oluşu biliniyordu, Amerika nın keşfi avrupa için bir keşiftir. Sonra olan belli tahmini 70 milyon yerli Avrupalılar tarafından katledildi , sadece insanlar değil hayvanlar bile katliama uğradı bugün bizonların nesli bu yüzden tehlikede.

Bu amerika nın keşfi muamma bir konu; colomb bulmadan önce osmanlıda orta doğuda bu kıtanın varlığı ve dünyanın yuvarlak oluşu biliniyordu, Amerika nın keşfi avrupa için bir keşiftir. Sonra olan belli tahmini 70 milyon yerli Avrupalılar tarafından katledildi , sadece insanlar değil hayvanlar bile katliama uğradı bugün bizonların nesli bu yüzden tehlikede.

Bu konuya dikkati çektiğiniz için teşekkürler. Kızılderili Katliamı'nın üzerinde durulduğu kadar bölgedeki bizon katliamlarından bahsedilmiyor. Bu katliamları Kızılderililer de yaptı. Bir yıl içinde yüz binlerce bizonu zevk için avlayan kabileler vardı.

Kızılderililer demişken yeni öğrendiğim ilginç bir bilgiyi burada paylaşmak sitiyorum 1200-1300lerde Mali Sultanlığı 2 defa amerikaya deniz seferi düzenlemiş 2.seferde kral tahtından feragat edip donanmanın başına geçmiş.Kanıt olarak da afrika kökenli bitkiler hayvanlar felan var.Malililer bunu yazmışlar felan

İlk defa Kolomb un keşfettiğine inamıyorum iNsanlık tarihi yüzbinlerce yıllıksa çok şey olup bittiği kesin ama ne ?