Şamanların Seçimi ve Eğitimleri

İnsanların bir topluluk içinde yaşıyor olmaları, o topluluğa ait bazı ihtiyaçların giderilmesi için her bir üyenin yapması gereken bir takım görevi üstlenmeyi gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında şamanların da mensubu oldukları topluluğun geçmişten gelen gelenek, görenek, dolayısıyla yazılı olmayan kurallara uymaları gerekmektedir. Öncelikle her bir şamanın seçiminde bu kuralların uygulanması öncesinde, şamanların seçim ve eğitimi şarttı.

Burada ilk aşamada özellikle Kuzeydoğu Asya ve Sibirya’da yoğun olan şamanların belli başlı varoluş yolları şöyledir:

1- Şamanlık bir meslektir ve kalıtımsal olarak aktarılır,

2- Kendiliğinden ortaya çıkan bir iç çağrısı (ilham) ya da seçilmedir.

Altay ve Tunguzlar’da klanın talebiyle şaman olan kişilere rastlanmaktadır.
Ancak bu talep yukarıda işaret edilen yöntemlerden ayrıdır. Kısaca seçilme olayı adayın esrime/vecd hali (kendinden geçme) deneyimine bağlıdır; esrime olmazsa, ölen şamanın yerini alacak kişi elenir.
Altay halkları, şamanlığın aileden irsi olarak intikal ettiğine ve özellikle de çocukluk çağında başlayan sara nöbetleri şeklinde ortaya çıkan hastalık gibi görürler.

Radlof’a göre ise bu nöbetler ansızın gelir ve geldiği sırada aday yorgunluk hisseder, vücudu buna tepki vermeye başlar; kasılıp titrer ve sonrasında başlayan esnemelerle garip sesler çıkarmaya başlar. Bu çeşit hallerin olmaya başladığı andan itibaren bu adaya oldukça fazla acı vermektedir. Bir süre sonra ise şaman adayı eline davulunu alıp ve çalmaya başlamasıyla sakinleşmektedir.
Şaman adayı; esrime düzeyinde (rüyalar, kendinden geçme ve benzeri) ve gelenekler düzeyinde (şamanlık teknikleri, ruhların adları ve işlevleri, klanın mitolojisi ve soyağacı, gizli dil vb.) ruhlar ve eski usta şamanlar vasıtasıyla yürütülen bu tarz bir çifte eğitim sonucunda şaman olabilirdi .

Bu şekilde şaman olacak kişiye, kendinden önce yaşayan şaman atalarında birinin ruhu musallat olmakta ve onu şaman yapmaya zorlamaktadır. Bu çeşit bir süreci Altaylılarda “töz basıp yat” (ruh basıyor)” diye adlandırmaktadırlar. Atalarını ruhu musallat olan şaman adayı, bu durumdan kurtulmaya çalışırsa, yani şamanlığı kabul etmemekte ısrarcı olursa sonuçta deli olacağı düşünülmektedir.

Böylelikle şaman, mesleğindeki öngörüyü, gücü ve bilgiyi atalarından almış olurdu.
Şamanlardaki bu tarz bir kudretin ortaya çıkışı; şaman davulunu idare etmeyi öğrenmek, belli bir ritim ve makamla dualar okuyup, atalarının ruhlarını çağırmayı öğrenmekle mümkün olurdu. Böylece ataların ruhunun yardımıyla, kendi ruhunu bedeninden ayırarak aydınlık ve karanlık âleme gönderebilmeyi öğrenmiş oluyordu.
Bu durumda ise şaman adaylarının nesilden nesle intikal eden örf ve gelenekleri iyi bir şekilde öğrenmesi ve özellikle kendi soyu ve mensup olduğu boy ya da oymağın ruhları hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir  .

Eliade, age, s. 21-24.  Eliade, age, s. 31.  Eliade, age, s. 31.  Eliade, age, s. 32.  Buluç, “Şamanizm”, İslam Ansiklopedisi, C. 11, s. 311.

 Radloff, Sibirya’dan Seçmeler, çev. Ahmet Temir, C. III, s. 19. Eliade, age, s. 32. İnan, age, s. 76. Radloff, age, s. 18.