Gudea

Modern Bati uygarliginin temsilcilerinden ABD ve Ingiltere yonetimlerinin bugun altust ettikleri,kana bogduklari bu topraklarda,yazili kanitlari bakimindan tanidigimiz en koklu uygarliklar yer aliyordu.Bu topluluklarin gerçek,elle tutulur topluluklar oldugunu binlerce kez vurgulasak yine az.Cunku,bizlere simdiki 'semavi' dini inançlari oldugu kadar,bugun ulasilmis olan seviyenin butun erken temellerinin de oralarda atildigini biliyoruz.'Sumer' adi verilen ve fakat gerçek kalintilarda 'Sammara','Sinnar','Cennat' olarak yer eden bu topluluklarin erken atalari ates,gunes,gok kult toplumlari idi.Giderek,eski toplumun ayristirarak birlik saglama kuralina uygun olarak,onceden var olan ayriliklara da bagli,bir dizi parçalara ayrilmislardir.

Butun insanligin miraslarini devraldigi bu topluluklari, bulutlar arasi gok'lerde degil,ve fakat,bu topraklar uzerinde yasamis,savasmis,kukltur yaratmis 'gokun ogullari','tanrisal ogullar','atesin ogullari','samasin ogullari'... gibi kavramlar ardinda aramamiz gereklidir.

Gudea heykelleri.. Yaklasik -2150 ile 2120 tarihleri arasinda...

Lagas kirali/ensi'si.Buluntularin 'mogol' tip yapisinin ortaya çikisi uzerine saglam bir yorum gelistirilememistir.Daha onceki yayinlarimizda,Suriye'de 'mogol' irk yapisina uygun iskeletler bulundugu uzerine de bilgi vermistik."Sumerce" denilen dilin, Turkçe ile olan dil ailesi yakinligi tezlerini belki bu nokta ile birlikte ele almak daha yerinde olacak..

Gudea Mühürü ve Kutsal Evlilik Töreni

Gu-de-a silindir mühuründe yer alan ilahi, çözümlendiğinden bu yana, eski toplumda bir kutsal evlilik töreninin anlatımı bakımından Sümer yazıtları arasında önemli bir yer tutmuştur. Bu ilahide anlatilan ayin biçimi, kiliselerin gunumuzdeki ayin biçimlerini çagristirmaktadir.Ilahide kullanilan geliskin dil,edebi seviyede ulasilan asmaya da isaret ediyor.Içerik bakimdan ise,bu ilahi,Sümerlerin giderek toplumdaki “bolluk ve bereket”in kaynagi olarak onunla esitledikleri “kutsal evlilik” ittifakinin daha onceki donemlere dayanan ozelliklerinin anlasilmasina hizmet etmektedir.

Silindir mühür ilahisindeki kutsal evlilik töreninin bir yanında, Gudea'nın hüküm sürdüğü Lagaş yerleşiminin ulu tanrısı Nin-girsu,öte yanında ise , eşi ve kiz kardesi olmasi gereken Vava, Ba-ba veya Wawa okunuslu tanrıça bulunuyordu.Elliler evi anlamina gelen E-ninnu tapinaginda, tanri Ningursu’nun temsilcisi olarak kabul edilen Ur-Nammu ile (ayni zamanda Gudea,Kuda?,Huda? dir) Tanrıça Baba’nin baş rahibesi arasinda ‘kutsal çiftlesme’ töreni gerçekleştirildigini de biliyoruz.

Uzmanlarımızın pa-te-si , en-si , isaggu, veya isag olarak da okudukları Lagaş yöneticisi Gudea döneminde, MÖ.2400’lü yıllarda, yönetim erki, daha çok tapınak elinde toplanmış gibi görünmektedir.Sumer-Babil tarihinde,olgu olarak,dini yonetim erkinin agirlik kazandigi donemler,toplum birimler arasi catismalarin azaldigi,refahin daha cok arttigi baris donemleri olmus gibi gorunuyor.Bulunan büstlerinden birinin üzerinde yer alan bir tapınak planı, Gudea tarafından,boyle bir baris ortaminda inşa ettirilen ve kutsal evlilik törenlerinin de burada gerçekleşmiş oldugu Ningirsu tapınağıni anlatıyor olmalıydı. Bu tur tapinaklar,ittifak halindeki topluluklarin ittifaklarinin teyidi ve daha kalici olmasi için caba sarfettikleri anlamina geliyor.

Ilahiye gore,Lagaş’taki kutsal evlilik töreni, sabah güneş ışıklarının parlamasıyla başlıyor; 'sahip' kıral,tanrı Ningirsu,kendi Tapınağına geliyordu.Kutsal evliligin gerceklestigi bu toren,herhalde belirgin ,saptanmis tarihlerde yapiliyordu.Modern dunyaya,ilk ve son yaz senlikleri biçimiyle aktarilan torenler,kutsal evlilik torenlerinin bir uzantisi gibi gorunuyor.Karnavallar,totem kultunun,cinsel iliski ve yiyecek paylasim ozelliklerinin bir karisimini daha dogrusu eski toplumda oldugu gibi butun bunlarin yanyana gelmesinden olusan kutsal evlilik ittifak toplamini verirler.

Bolluk ve bereket ile ‘kutsal ciftlesme’ arasinda nasil bir iliski olabilecegi cok fazla ele alinmamistir.Bu iliski iki veya daha fazla toplum birimin evlilik akrabaligi kurma yoluyla sagladiklari baris ortaminin dogrudan ve dogal bir sonucu idi.

Bay Raymond Jestin (Archiv Orientalni),Gudea muhur ilahisi uzerine yaptigi calismada,kutsal evlilik toreninin kimi yanlarini aciklamistir.Bu ilahinin bir bolumu soyleydi:

ur-sag Nin-gir-su e-a mi-ni-tur-tur

Kahraman,(Tanrı)Ningirsu E-a tapınağa girecek

e-a lugal-bi im-ma-gin

giriyor tapınağına onun Kıralı

gu-ri-in am-se igi-il-il-dam

Gözler yabani boğalara doğru çevriliyor

Ur-sag e-a-na tur-tur-da-ni

Kahraman girdiğinde kapısından Tapınağına

ud …se ka-ga-gar-am

Gittikçe artan bir 'gök gürültüsü'ne doğru….

d.Nin -gir -su e –na mu -gin -gin

Tanrı Ningirsu Tapınağına girince

es-a-zu ezen gal-la – am

Abzu mekanı bayrama başladi

lugal [….]-ta nam-ta-gin

Kıral … geldiginde

d.Utu ki-Lagaş.ki-e e-am

Lagaş'ın üstüne Güneş doğduğunda

d.Ba-ba a-gig-ni-se gin-a-ni

(Tanrıça) Baba ona hazırlanmış yerine gitti

Mi zid e-a ni-se su ga-ga-dam

Evine sahip çıkan sadık bir kadın gibi

a -nad-da-ka-na tur-ra-n i

Yatacağı yere gidip yerleşti

İdigna a-u-ba ga-gar-a rn

Yükselmiş sularıyla akan Dicle nasıl

da-da .. -na-ka ku-a-n i

Doldurursa tüm yatağını

nin dudu-an-kul -gagis

-S A R nisig –ga dug il -la –am

Gök'ün kutsal kadını,güzel bir bahçenin bir testi şırasi gibi

Utu e-am nam- [t] ar-ra-am

Ba- a da -gig-na tur-ra-am

Kader belirleyen

Doğmakta olan güneş gibi

Tanrıça Baba ayrılmış köşesine gitti

ki Lagas.ki ge-gal-la-am.

Lagaş bolluğa,berekete boğuldu

Kutsal evlilik töreninin,burada, rahipler tarafından taşınan tanrı ile tanrıça heykel idolleriyle gerçekleştiği ve her hareketin dikkatli ayrıntılarla bezeli yanı, bu tören anlatımında belirgin bir şekilde görünmektedir.Zamanin ‘gece’ veya ‘sabahin ilk isiklarina’ bagli ele alinmasi,eski toplumun bayramlari için onemli bir ayirac oldugu goruluyor.Tanri, Musa doneminde yeniden duzenlenen ve ilk ogul kurbanina son vermeyi amaclayan sunu bayraminin mutlaka ‘gece’ yapilmasi gerektigini uzun uzadiya aciklamisti.”Gecenin hayri,sabahin serri” turunden ikilemlerin kaynaklari,demek ki,’akla uygun aciklamalar’da degil,eski toplumun bu tur zitliklarla

ayristirilmis duzeninde aranmalidir.

Bay R. Jestin,bu torende,tanrı Ningirsu'nun tapınağa girişinin gerceklesmesinin,farklı zaman çekimleri kullanılarak anlatildigini,doğru olarak tespit etmekteydi. Ningirsu, belki de,tapınağa üç kez getirilip geri çıkarılmakta veya üç ayrı Ningirsu heykeli belirli aralıklarla Tapınağa giriyordu.Bu tekrarlarin,eski toplumda her zaman karşılaştığımız, dogal toplum birimin dogal uç kuşagini ifade eden üç rakamı temelinde olmasi,’baba-ogul-kutsal ruh’ turu ’ucleme’lerin kaynaklarinin derinligini gosteriyor.

Tapınağın açık kapısından giren-getirilen Ningirsu (heykeli,idolu) ilerlerken,bütün gözler,giris kapısina göre tam karşıda, ortalarda bulundugu anlasilan ‘yabani boğalara’ doğru dönmekteydi.Ayın hilal şeklinin göründüğü ilk gun kişinin önce hilale ve sonra en cok sevdiği kimseye bakması gerektigi biçimindeki inancın yasiyor olduğu hesaba katılırsa,burada da, tapınakta bulunanların,önce Ningirsu’ya,sonra da donup Tapınak salonuna sıralanmış 'yabani boğalara' göz çeviriyor oldukları yorumu yanlış olmayacaktır. 'Kutsal yabani boğa' kavrami , tanrıları kast eden bir betimlemeydi.

Tapınaktaki 'yabani boğa'ların,şimdiki tapınak (veya cami) mimari düzeninde olduğu gibi, giriş kapısının tam karşısına sıralanmış tanrı idolleri olmus olmali.

İdollerin tapınağa üç kez girişi aktarıldıktan sonra artık bu işlem son bulmakta;'kahraman tapınağına girdi' denilmektedir.

Yukardaki metindeki 5.satır bay Jestin tarafından 'en belirsiz' noktalardan biri olarak nitelendiriliyor.Burada kullanılan 'fırtına' (' la tempéte') kelimesi, doğa fırtınası değil,bir gürültü,uğultu,aniden başlayan müzikli bağırışma,ay tutulması esnasında yüzlerce kişinin aynı anda tenekelere vurmasından çıkan ses toplamı türünden bir 'kıyamet koparma' ,katılımcı topluluk eylemi olmalıdır.Kavram,bu anlamdaki 'bir kıyamet,bir fırtına,bir gök gürültüsü'nü anlatmak için kullanilmisa benziyor.

Böylece sabahın ilk ışıklarıyla birlikte tören için tapınağa giriş artık gerçekleşmiş; tanrı ile tanrıça, evlilik töreni için hazırlanmış kutsal bölüme yerleştirilmiş ve Abzu'nun ikametgahında 'bayram' başlamıştı!

nad-bi ki-nad-a gub-ba -b i

Onun yatağı yatılacak köşeye yerleştirildi

tur ki -nad –ba dug -gar -ra-am

Yatacakları 'ahır'daki yatak yumuşacıkdı

bar kug u za –gin ba-ra -ga -ba

parlak otların serildiği kutsal yerde

ama Ba -ba en Nin -gir –su-da

Va-va(Baba) Anne(ana) ile sahip Ningirsu

ki -nad mu -da -ab -dug -gi

Yumuşak yataklarında birleştiler.

Burada 'yataklarında birleştiler' sözleri, 'yataklarında tatlıca seviştiler' biçiminde yazılıdır ve cinsel bir tümleşmenin gerçeklestiginden kuşku yoktur.

'Ahır' sözcüğü,başka Sümer tabletlerinde de 'ev' karşılığı olarak kullanılmaktadır. Tanrıların ‘kutsal inek,kutsal boğa’ olarak nitelendiği hesaba katılırsa,bu kelime,önceki dönemlerin soyut anlamlı sözcüklerinden biri olmali.

Ilahide,hilal halindeki ay ile boynuz arasında da bir gecisme saglanarak,'göğün güçlü boğası', kutsal inek tanrıça 'tanrı Nanna'nın ineği','ahırlarında yatmaya çekiliyorlardı' gibi ifadeler kullanılmaktadır.Sumer-Babil geleneginde Tanri adi ile Tanrica ‘ad’larinin birbirine yakin olmasi,Enlil-Ninlil,Utu-Nintu gibi,tanri-tanrica ayrisma ve gecismesini anlamaya da hizmet ediyor.

Ilahide önemli bir nokta da, 'parlak otlar' sözleriydi.Bay Jestin, bunu 'l'herbe brillante' olarak tanımlar ve ‘parlak ot’ karşılığı olarak tercüme eder.’Boğa,ahır,inek’ gibi kavramların kullanıldığı bir yazıda,'otlar' yorumu pek anlamsız değilse de,bu sozcugun tercumesinin ,surmekte olan bir yanilgiyi düzeltmek için fırsat olarak kullanılması daha dogru olurdu.Fakat bay Jestin de,”l'herbe brillante” olarak karsilanan kelimenin anlam cozumunun bir baska sekilde de olabilecegini pek dusunmus gorunmuyor.

Günümüzde,bir çok dilde,yeşil'in renk ve madde halleri tam ayrışmış olarak kullanilmiyor.Yanlızca Türkçede değil,Fıransız konuşma dilinde de 'yeşil','yeşillik' kavrami ağaç ve otları anlattığı kadar maddenin renk halini betimlemek için de kullanılmaktadir.İslamın kutsal rengi olan yeşil renk,Sümer tanrılarının 'yaratılış' düzeninde ve Eski Ahit'in Yaratılış anlatımında,bir renk ayırım unsuru olarak kullanilmisa benzemektedir.Sümer erken anlatımları, 'yaratmak'tan değil,ad vermekten,ad koymaktan, ,ad vererek birbirinden ayırmaktan,kisaca düzenlemekten bahsediyordu. Beyaz,siyah,kirmizi,mavi veya yesil renkler,toplum birimlerin birbirinden ayristirilmasinda kullanmis gibidir.Bu renklerin, gunumuzde suren kutsiyetinin birden fazla nedeni olmali.

O halde,ilahideki,”bar kug u za –gin ba-ra -ga -ba /parlak otların serildiği kutsal yerde” biçiminde anlasilan sözlerin,“yeşil örtüler serili kutsal yerde”,şeklinde anlaşılması daha uygun olabilir ve boylece gunumuze islamiyet uzerinden ulasan kutsal yesil renkle ilgili baglantisini kuruma olasiligi dogar. ‘Yesil’in kutsiyetini,‘akla yakin’ nedenlerle çol olgusu ile aciklamak,ayni çol’de kara Kabe’nin,kara giysilerin neden kutsal olduguna pek yanit bulamaz.Lagas yerlesimi,sonraki Islamiyete bir cok yonden miras devretmis gibi gorunmektedir.Musevilik ve Hiristiyanlik gibi,Islam da,Muhammed’in kutsal sozlerinden ibaret degildir ve Sumer-Akkad geleneginin bir kolunun yeniden diriltilmesine benziyor.

Bay Jestin,daha sonra,Kutsal evlilik töreninin, yiyeceklerle ilgili ayrıntılarını vermektedir:

“Saf (temiz,kutsal,helal) yiyeceklerden bolca

Kutsal Tapınakta dağıttı bir 'hizmetçi'

Kutsadı Rahip 'ne-sag' ı ve orada yaktı

Büyük sunakta kutsal kupa (vazo?sürahi?)…

Yerine yerleştirildi

….su

…kenarına…yerleştirildi

Dicle ve Fırat'ın (İdigna d.Buranun) taşıdığı bereket gibi. “

Dilbilgisi kurallarının titiz ve gelişkin uygulanışı bakımından Gudea Silindir mühür yazısı Sümer dil ve kültürünün önemli örneklerinden birisi olarak kabul edilmektedir.

Silindir mühür bir çeşit baskı makinesiydi.Silindir biçimli tas veya kil üzerine hazırlanmış kalıp mühür, ham kilin üzerinde yuvarlanarak net bir baskı elde ediliyordu.Bir ana kayıt silindir mühür ile yüzlerce kil tableti mühürlemek veya örnek çıkarmak mümkün oluyordu.

Uzmanlarımızın çözümleme ve okumalarına göre,Babillilerin İştar dedikleri İnanna,Eridu' da Dam-gal-nunna ,Lagaş’ta Baba -Wawa veya Gest-inanna olarak da okunmaktaydi.Okuyucu,her zaman için,farklı toplum birimlerin,şimdi olduğu gibi geçmişte de,yazımı veya çizimi aynı olan şekilleri farklı bir sesle vermis olabileceğini;sagdan sola ve tersi yazim biçimlerini de hesaba katmalıdır. Bunlar,sonraki isim çeşitlenmesinin kaynaklarindan birisidir.

Ninhursag,Mah,Ninlil,Ninmah,Inanna,Istar,Nintu,Nintur,Arrurru,Anat,

Shapes( bu, ‘asna fisna’ deyimine yakin bir okumaya sahip olabilir) Asherat, Astarte, Asharot, Demeter,Cybele,Kybele,Semele, Kore,Attis,Baba, Wawa, Lilith, Militta, Leto, Atena, Artemis, Venus, Afrodit,Herat,Hepat,Adonis gibi,farkli okumalara sahip olan

‘ask ve savas’ tanricalarinin aralarindaki farklardan cok,simdilik,birlestirici noktalari uzerinde durmak daha onemli gorunuyor.

Bir yoneticinin tanrilasmasi doneminin henuz kapanmadigi caglarda,bir tanri olarak da degerlendirilmis olmasi gereken Gudea, Anşan şehrinin cezalandırması seferi dışında askeri savaşlarla uğraşmamış,barışçıl bir 'ticaret' örgütlemişti.

Tanrı Ningirsu, Gudea'ya rüyasında bir tapınak yaptırmasını emretmiş ve öteki tanrıların,dolayisiyla Makan,Meluhha,Elam ve Suz’lulerin de yardım etmesi, yani ittifak kurmus çevre toplulukların da ortak çabası ile, bu tapınak, bir ittifak sembolü olarak inşa edilmişti.

Ningirsu tarafindan bir ruya yoluyla Gudea’ya iletilen ruya’yi, Tanriça Nanse yorumlayarak,Gudea’ya soyle demisti:

“Es-e-ninnu-na-du-ba za-ra ma-ra-an-dug”

“O (Ningirsu) seninle,

Eninnu (tapinaginin) insasiyla ilgili konusuyordu”(Corrections au cylindire A de Gudea.M.Lambertt et R.Tournay,Archiv Orientalni Novembre 1950,p.305)

Ruyasinda tanri tarafindan dikte ettirilen bir tapinak sema motifinin, Nuh tufan anlatiminda ‘gemi’ olarak yorumlanan ‘eni boyuna esit’,’uç katli’ bir tapinak semasina uygun oldugu uzerinde daha once durmustuk.

Tanrıların kutsal kişilere emirlerini rüya yoluyla göndermesi eski toplumda cok bilinen bir motiftir.Eski Ahit’in peygamberleri,Tanri ile genellikle boyle iletisim kuruyorlardi.Tufan olacağı ve buna hazırlık olarak bir 'gemi' yapması gerektiği de E-a Enki tarafından Sümer Nuh'u Siuzuddu'ya yine böyle vahyedilmişti.Babil Tufan anlatiminin Nuh için aktardigi bu olay,belki de tarihte çok bilinen bu Ningirsu tapinaginin insa sureci ile ilgili veya benzer bir motifin kullanilmasindan ibarettir.

Gudea'nın Girsu'da yapımını sağladığı görkemli Ningirsu tapınağı için söylenen ilahi şöyleydi:

“Ningursu tapınağını Gudea

Gök'de güneş gibi parlattı.

Hayranca bakılan mermer dağı gibi

Yücelti onu Lapis Lazuli dağı gibi

Yapmak için Ningursu tapınağını

Geldi Elam’dan elam'lı ,

Süz’den süz'lüler geldi.

Dağdan tomruk taşıdı

Makan'lı , Meluhha'lı

Yapmak için Ningursu tapınağını

Gudea onların hepsini

Şehri Girsu’da toparladı.”

Batili uzmanlarimizin onemli bir bolumunun Meluhha’yi Etiyopya’da arama egiliminde oldugundan bahsetmistik.Bay Kramer, Etiyopya sandigi Meluhha’nin Ningirsu tapinak yapim ortakligina katilimini anlatan bu ilahiye,konuyu tartistigi bolumlerde, yer vermemistir.Bu tur tapinaklarin ortak bir caba ile kurulmasi,o donemde,hem cografi bir yakinlik gerektiriyordu ve hem de,dogrudan dogruya katilimcilar arasindaki bir ittifak simgesi idi.Eski Ahit,Tanrinin,Babil kulesinin yapimi sirasinda,eger aralarinda anlasirlarsa,cok daha yukseklere ulasabileceklerinden cekinerek,insanlarin dillerini ayristirdigini vb. yazar.Bu,belki tersinden bir gercegin ifadesi,Tanri Kapisi Babil’in,dilleri farkli olan topluluklarin katkisi ile insa edilmis oldugunun bir anlatimidir.

Lagas’ta insa edilen bu tapinagin ‘lapis lazuli’ gibi,yani mavi renkli oldugu dusunulebilir.Burada,tapinak ile dag arasinda da bir gecisme oldugunu goruyoruz.Bay Kramer’de ‘kozmik dag’ diye tanimlanan,Sumer atalari bakimindan son derece gercek bir tapinak tanimindan baska bir sey degildir aslinda.Nuh’un gemisini,kozmik degil de,gercek Cudi,Nitsir,Agri vb. daglarinda aramaktan bikmayan uzmanlarimiz,Tufan’in Tapinak ‘dag’inda gerceklestigini farketmemislerdir.Ustelik Tufan’in once ‘butun kult merkezlerini kapsayarak’ basladigi cumlesi,Sumer-Babil aktarimlarinda yer almis olmasina karsin...Tufan denilen ve fakat ‘seller,sular,bogulmalar’ biçimli olmayan Tufan, Surruppak basta olmak uzere tapinak ‘dag’larinda, Enki’nin tapinaginda gerceklestirilen, içerisinde insan kurbani, yamyamlik da bulunan toplu bir torendi.Tanrilar bu Tufan olurken ‘kopekler gibi ciftlesiyorlardi’.’Kopek’ deyiminin Eski Ahit’te kutsal erkek fahiseler için kullanilmis olmasi eger bir kaynaga dayaniyor ise,Tufan, eski toplum rituellerinin cogunda olan karsilikli cinsel iliski ile tamamlanan genis kapsamli bir torendi.Bu Tufan ile Nuh soyu kurtulmamis,tersine onlar kuban olarak ‘olumsuzlesmis’, Nuh soyu Abraham atalari yani Musevi toplumunun atalari,surgun bir kavim kilinmisti.Yahudiligin dilinden hiç dusmeyen ‘vaad edilmis topraklar’,iste bu surgun ile iliskilidir.Bir daha Tufan yapmama karari alan tanrilar,Nuh soyunun geride kalanlarini,batiya,nehirlerin dogdugu alana surmusler,bu topraklari onlara vermislerdi.‘Gunesin dogdugu yer’ diye cevrilen bu topraklari,bay Kramer en doguda ararken de yanilmisa benzer.Cunku, Dogu yonu demek yerine ’gunes’in dogdugu yer anlamli ifade kullanan Tufan metinlerinin kastettigi bolge,ates,Gunes kultunun bulundugu bolgeler olabilirdi ve bunlar hem Agri’da ‘Utu’ olarak,hem de Cudi bolgesinde Nemrut kultu olarak bulunuyordu.

Gelismesi içinde sayisiz degisik isimle karsimiza cikacak olan kutsal Tanricanin,hem ask ve hem de savas tanricasi olarak degerlendirilmesi,onun bir toplum birimin tanrisi olmasindan ve onun farkli toplum birimleri tarafindan,erkek ve disi ozelligiyle aktariliyor olmasindan oturu olmus olmali.

Tarihte tanrılar bazan,anlatici toplum birimlerimizin farklilasmasina bagli olarak, cinsiyet değiştirmiş olarak da karşımıza çıkar.Kazıt bulgularda ,başka yerlerde kadın güzelliğinin sembolü olarak aktarılan İnanna'nın sakallı erkek motiflerinin de bulunmuş olması bunun kanıtıdır.

Karsilikli iki toplum birimi bakımından, aktarılan aynı tarihin anlatıcıları çok önem taşır. Elimizdeki tablet yazitinda,ilahide,tarihi bize aktaran toplum birim için kadın olan İnanna'nın,öteki

toplum birimi bakimindan bir erkek tanrı olması bu nedenle çelişmez.Ve fakat,giderek egemen olan bir toplum birim,bütün sistemi kendi yapısına göre şekillendirmekte gecikmedigi için,sakallı İnanna,süreç içinde,sadece guzeller guzeli kutsal fahise haliyle animsanir. Inanna’nin,ok,yay,mizraklarla savas yuruten,’cezalandiran’ ilahilerine de sahibiz.

Gudea yazıtları

Gudea Tabletleri 1

1) Vakta ki, gökte ve yerde mukadderat kesinlesirken

2) büyük nizam Lagaş, göğe doğru baş kaldırdı.

3) tanrı Enlil, bey Ningursu'ya doğru öz gözle baktı.

4) Kentimizde, yakışık alan şeyler,parlakça beliriyor

5)taşkın, sahiline tekrar dön*dü.

6) tanrı Enlil'in taşkını, sahili*ne döndü,

7) taşkın sahiline döndü,

8) yüksek taşkın parlıyor, kor*ku taşıyor,

9) tanrı Enlil'in taşkını, Dicle nehridir

(Dicle nehri gibidir); tatlı su getirdi,

10) tapınağa, kralı söyledi :

11) Eninnu (elliler tapınağı)' nın nizamları gökte ve yerde (bana) parlak bir şekilde beliriyor.

12) geniş bilgili adam olan ensi,kulak verecek.

13) büyük seylere el koyacak.

14) Kusursuz boğa ve tekelere gerekeni yapacak (onları kurban için hazırlayacak).

15) Talihin tuğlasına (bana kar*şı) baş kaldırtacak

16) temiz tapınağı yapmak için onun boynunu (başını) kal*dırttı.

17) Kralına o günde, rüyada

18) Gudea, efendisi tanrı Nin*girsu'ya bakmıştır,

19) tapınağını yapmayı ona bu*yurdu. .

20) Eninnu'nun nizamlari bü*yüktür,

21) ona baktı,

22) Gudea, onun içi geniştir.

23) Bu buyruğu ağzından çıkardı:

24) Ona onu söyleyeyim,

25) bu işte, bana destek olsun (benim yanımda dursun).

26) ben çobanım, prensIik bana gelecek

27) rüyanın bana getirdiginin

28) özünü anlamadım.

29) anneme rüyamı götüreyim (anlatayım).

2) yer ve gök ile beraber ya*pılmış olan

1) e-dim-gal-kalam (ülkenin büyük direği adlı) tapınağı,

3) tanrı Enlil, E-ninnu tapınağının kutsal tuğlasına iyi talih kesen

4 ) Yeşil dağ,hayran olunacak (sekilde) ayakta duran,

5) dağlardan yükselen

6) tapınak, büyük dağ gibi göğe uzanır.

7) Güneş gibi göğün içinde parlar.

8) e-ninnu-anzu-babbar tapınağı gibi

9) bolluk içinde olan ülkeyi zaptetti.

10) Insanlar yerleşmişti, ülke oturmuştu.

11) Tanrı Annuna'lar, hayran olunacak sekilde, oraya yer*leşmişlerdi.

12) Bilge (ve) söz bilen ensi

13) tanrılığın önünde yeri öptü.

14) Kurbanlar ve dualarla kanal açtı

15) Ensi, tanrısının evinde dua*lar söyledi

16) temiz yiyecek evinde yiye*cekler bol oldu.

17) koyunların beslendiği yesillikte koyunları çoğalttı.

18) Bolluk kabını göğün içinde*kiler gibi

19) bolluk için dikti (düzeltti).

20) Tanri Anunna'lara gitti.

21) Onlara dua götürdü :

« Ey Anunna'lar, Anunna'lar La*hgas’in hayranlıgı… »

Kolon. II.

1) Sözleri büyük sular gibi fıs*kıran ülkelerin koruyucu tanrıları

2) zayıfı destekleyenler

3) iyi gözle baktığın gerçek kahraman

4) hayat ona uzayacak (uzun olacak),

5) ben çobanım, tapınak yaptım. Kralımı tapınagına soktum,

6) tanrı Anunna'lar benim ci*ğerim için dua yapsınlar.

7) gerçek çoban Gudea

8) büyük bilen (bilge)…..

9) onun lutufkar udug'u ö*nünden gitti

10) onun iyi olan koruyucu tan*rıçası arkasından izledi

11) kralı evvelki tapınakta onun oturduğu yer olan eski tapınakta

12) Gudea, efendisi tanrı Nin*girsu 'ya

13) hediyelerini çoğalttı

14) beyine, Eninnu'ya tasıdı

15) ona ricada bulundu

16) "Ey tanrım Ningirsu,

17) Korkunç suları çeviren bey,

18) tatlı sözü en basta gelen bey

19) Enlil'in mirasçısı kahraman, bana söyledigini

20) senin için sadakatla yerine getirdim.

21) Ey tanrı Ningirsu, senin ta*pınağını sana yaptım.

22) sevinçle [seni oraya?] soktum.

23) Ey benim-tanrı Baba'm, senin kuytu yatağını(149a) koydum."

gudea kralı

1)tanrı Ningirsu'nun tapinaginda

6) Eninnu tapınağını

7) yapan,

5)Lagaş şehri

4) ensi'si

3) Gudea'nın heykeli (için),

8) 1 sila bira

9) 1 sila yiyecek

10) 1/2 sila kült unu

11) 1/2 sila iri arpa irmigin*den ekmek

12) belli bir takdime olarak kon*mustur.

13) Ensi

14) (bunları) dogruladı.

15) tanrı Ningirsu'nun me'lerini (farzlarını)

16) eksilten (tam olarak yap*mayan),

17) onun belli (zamanlarda ve*rilen) kurbanını (yapmaya*nın)

18) tanrı Ningirsu'nun tapına*ğında

19) sözü tekrar edilsin

20) sözleri bağlansın

Kol.II

1)tanrı Enlil'in

2) kuvvetli kahraman

3) tanrı Ningirsu'ya,

4) Gudea

5) adı devamlı (olan)

7) Lagaş

6) ensi'si,

9) tanrı Ningirsu'nun

8) kalbinde seçilen çoban,

11) tanrı Nanse'nin

10) öz gözle baktığı,

13) tanrı Nindar'ın

12) kuvvetlendirdiği,

15) tanrı Baba'nın

14) kelam verdiği kimse,

17) tanrı Gatumdu'nun

16) doğurduğu ogul

19) tanrı Igalima'ya

18) yüksek kahramanlık asa'*sını veren,

Kol. III

1) hayat özünün varliğını geniş bir şekilde veren,

2) tanrı şulşaga

5) onların tanrısı,

4) Ningişzida

3) hepsinin gerçek hası (önderi olarak) belirdi.

6) tanrı Ningirsu

7) onun kentine öz gözle bak*tığında

8) Gudea'yı

9) ülkenin gerçek çobanı ola*rak seçtiğinde,

10) 216.00057 kişi içinden

11) eliyle onu yakalayıp çıkar*dığı zaman *

12) kenti temizledi, ateşle pakladı

13) tugla kalıbı koydu

14) orakel için tuğla seçti

15) korkunç gala demonu

kol. V.

1) sigia adamını

2) erkek,

3) kadın büyücüleri

4) kentten çıkardı.

5)Bir kadının tasıyamayacağı tuğla sepetini

6) kahraman erkek ona yaptı.

7) Tanrı Ningirsu'nun tapınağını

8) Eridu'nunki gibi

9) temiz bir yer üzerine yaptı

10) kamçı ile (kimse) döğülmedi

11) kayışla (kimse) döğülmedi

12) ana, oğluna hiç vurmadı.

13) Vali,

14) çavuş,

15) görevli,

16) işçi başı,

17) işin başinda bulunanların

19) ellerinde vuracak sey

18) taranmış yün idi;

Kol. V

1) şehrin mezarlığına kazma konmamıştı,

2) hiçbir ceset gömülmemişti,

3)gala rahibi, müzik aleti ta*şımadı, ondan bir nağme çıkmadı.

4) Ağıtçı kadın yırlamadı

6) Lagaş

5) bölgesinde

7) davası olan adam

8) yemin yerine

9) götürülmedi (gitmedi).

10) alacaklı olan,

11) adamın (borçlunun) evine girmedi.

13) Kralı

12) tanrı Ningirsu için

14) uygun alametler belirdi.

15) e-ninnu-anzu-babbar tapinağini

16) ona yaptı,

17) onu yerine döndürdü,

18) onun içindeki sevgili gi*unu'yu

19) kokulu sedir ağacından

20) ona yaptı.

21) Tanri Ningirsu tapınağını

22) ona yaptığı zaman,

24) onun sevgili kralı

23) tanrı Ningirsu

25) yukarı denizden

26) aşağı denize kadar

27) yolunu ona açtı

28) Sedir ağaçlı Amanum dağ­larından

29) sedir agacı

30) [uzunluğu] 60 Kuş (olan) [sedir ağacı]

31) [... ] sedir

32) [uzunluğu] 50 Kuş (olan)

[sedir ağacı]

33) şimşir ağacı,

34) uzunlugu 25 Kuş (olan) ağaçları

35) kiriş olarak isledi

36) dağdan onları çıkardı,

37) savaşının fırtınası olan sar­ur silahını

38) ona yaptı,

39) yedi gözlü, bakırdan sargaz silahını

40) ona yaptı,

41) bakırdan yapılmış silah ka­lıbını

42) Ona yaptı.

43) bakırdan yapılmış silah kalıbını

44) ona yaptı.

45) o sedirleri (agaçları)

46) büyük kapılar (için)

47) işledi.

48) Temiz süslerle süsledi (par­lattı)

49) Eninnu tapınağına

50) onları taşıdı

51) Emah'a, az su dökülen yere

52) kiriş olarak koydu.

53) Urşu şehri (-nden)

54) Ebla dağlarından

55) zabalum ağaçları

56) büyük uku agaçları

57) tulubum ağaçları, dağ ağaç­larını

58) destek (?) olarak yaptı.

Kol. VI

1) Eninnu tapınağına

2) kiriş olarak koydu,

4) Menua dağından

3) Umanum'dan,

5 ) BasaIla'dan

6) Martu dağından

7) nagal taşı (büyük taş blok­ları)

8) çıkardı.

9) Dikili taş olarak

10) yaptı (hazırladı)

11) Eninnu tapınağının avlu­suna

12) dikti.

13) Tidanum'dan,

14) Martu dağlarından,

15) blok halinde mermer

16) getirdi,

17) bir bir, parça haline

18) yaptı (getirdi).

19) Kafa ezen silah olarak (gürz şeklinde bir silah)

20) tapınağa onları doldurdu.

21) Kagalad'da

22) Kirmaş dağlarında

23) bakır kazdı.

24) Bölgenin taşıyamayacaği sita silahını

25) ona yaptı.

26) Meluhha dağlarından

27) odun (kereste) getirdi

28) ona yaptı.

29) Kiymetli taş blokları

30) çıkarttı.

31) Üç aslan başlı silahı

32) ona yaptı.

34) Hahhum dagından

33) altın tozu

35) çıkarttı.

36) Üç aslan başlı silahın üzerine

37) koydu (yaldızladı).

38) Meluhha dağından

39) altın tozu

40) çıkarttı,

41) Martu tapınağını

42) yaptı.

43) Lidri 65

44) çıkarttı (getirdi).

45) Gubin'de

46) Halub dağından,

47) Halub ağacı

48) çıkarttı.

49) Kuş seklindeki bir sar-ur' u

50) ona yaptı.

51) Matga'da

52) Luruda nehri dağından

53) bol asfalt

54) çıkarttı.

55) Eninnu tapınağının (yer­ düzenlemesini) alt yapısını

56) yaptı.

57) Haum (?) kili

58) çıkardi.

59) Barsip dağından

60) nalua taşını.

61) büyük gemilere

62) doldurdu.

63)Eninnu'nun (yer düzenle­mesini) alt yapısını asfaltla sıvadı.

64) Elam'da Anşan kentini silahla

65) vurdu (mağlub etti).

66) Ganimetlerini

67) tanrı Ningirsu için

68) Eninnu'ya

69) soktu.

70) Gudea

72) Lagaş

71) ensi'si,

73) Eninnu tapınagını

74) tanrı Ningirsu için

75) yaptıgı zaman

76) kiymetli şeyler (süsler) yaptı,

77) e-hurdimdim tapınağını (ka­bartma resimli tapınak)

kol. VII

1) hiçbir ensi'nin

2) tanrı Ningirsu için

3) yapmadığını

4) ona yaptı,

5) adını yazdı,

6) uygun bir seyler parlak bir şekilde orada belirdi,

7) tanri Ningirsu'nun

8) buyrukları üzerine

9) sadakatla onlari yerine ge­tirdi.

10) Magan ülkesinden

11) diorit taşı çıkarttı,

12) kendi heykeli için

13) kullandi,

14) "kralım

15) (senin) tapınağını

16) yaptım,

17) hayatı (n) için benim hediyem" (olsun).

18) Ona (isim) ad verdi

19) Eninnu tapınağına

20) onu soktu.

21) Gudea

22) heykele

23) söz söyledi :

24) "Heykel, kralıma

25) söyledigin zaman"

26) Eninnu tapınagını

27) onun sevgili tapınagını

28) ona yaptıgı zaman

29) halkayı (?) çözdü, el yıkadı

30) yedi gün tahıl ögütülmedi,

31) esir kadın, hanımına eşit idi,

32) köle

33) efendisinin yanında yürü­yordu.

34) Benim kentimde onun mur­darı (?)

35) dışarda yatar

36) tapınakta (-dan) düşmanliği

37) uzaklaştırdı,

39) tanrıça Nanşe (ve)

40) tanri Ningirsu'nun

38) kararlarına

41) uydu.

42) (varlikli) olmayanı, olanin (hali) hiç etkilemedi,

43) dulu, herşeyi olan hiç et­kilemedi, (dokunmadi)

44) erkek çocuğu olmayan ev

45) kız çocugunu varis(olarak)

46) girdirdi (kabul etti),

47) taş heykele (in)

48) agzına koydu.

49) Bu heykel

50) ne gümüs, ne lapislazuli'dir,

51) ne bakırdan, ne kalaydan

52) ne de bronzdandır.

53) Hiç kimsenin işlemediği

Kol. VIII.

54) diorittendir.

55) (O) çeşmenin yanına konsun,

56) kötülükle

57) tahrib eden kimse(ye)

58) ey heykel, senin gözün

59) tanri Ningirsu'nun gözüdür.

61) Gudea

60) heykeli(ni)

Kol. VIII

2) Lagaş

1) ensi'si,

4) tanri Ningirsu'nun

2) Eninnu'sunu

5) yapan adam,

6) kim onu Eninnu'dan

7) çıkartırsa

8) onun yazilmiş adını

9) silerse,

10) kim onu yok ederse

11) güzel yeni yılda

13) kendi tanrisini

12) benim tanrım gibi (gören kimse)

15) kralım

14) tanrı Ningirsu

16) ülkede (onun için şöyle) söy­ledi :

17) Buyruklarımı

18) kim, degiştirirse

19) hediyelerime

20) geri dönerse (geri almak için)

21) tespit edilmiş nağmelerim­den

22) benim adımı değiştirip

23) kendi adını koyarsa

24) kralım tanrı Ningirsu'nun avlusund

--------------------

25) onun saptanmiş eş (kutsal yer) inde rituel(-ler yaparsa)

26) onun gözünde yoksa (göz önünde tutmazsa)

27) eski zamanlardan beri,

28) tohumun başından beri,

30) Lagaş

29) ensi'si

33) kralım

32) tanrı Ningirsu'nun

31) Eninnu'ya

34) yaptığını

35) parlak bir şekilde belirten­dir,

36) onun buyruklarını

37) kimse degiştirmeyecek,

38) onun hükümlerini kimse de­ğiştirmeyecek.

39) Gudea,

40) Lagas

41) ensi'si

42) kim onun sözlerini degiştirirse

43) hükümlerini degiştirirse

44) tanrı Anu,

45) tanrı Enlil,

46) tanrı Ninhursag (ve)

47) sözü öz olan tanri Enki

48) adini kimsenin çözemediği tanrı Enzu (Sin),

49) Ningirsu

50) silahlar kralı,

51) tanrıça Nanşe

52) tabletin hanımı,

53) Nindar

54) kahraman kral

55) Lagaş anası

56) pak tanrı Gatumdug,

57) tanrıça Baba,

58) Anu'nun büyük evladı olan sahibe

59) tanrıça Inanna,

60) savaşların sahibesi,

61 ) tanrı Utu

62) ışıgın kralı,

63) Tanrı Hendursaga

64 ) Sumer ulkesinin tellalı

65) Tanrı Igalima

66) Tanrı Sulşaggana

67 ) tanrı Ninmarki

Kol.IX

1)tanrıça Nanşe'nin baş (ilk) oğlu

2) tanrı Abzu'nun öz oğlu

3) Kinunir'in sahibesi

4) tanrım Ningiszida

5) onun mukadderatını değiş­tirsinler.

6) Boğa gibi

7) günlerini (?) ezsinler

8) yaban öküzü gibi

9) onun korkunç kudretini ya­kalasınlar (etkisiz hale getir­sinler),

10) bir insanın onun için diktiği taht

11) toz içinde dursun,

12) onun yazıtını

13) onun adını silmek için (si­lecek olana)

14) akıl götürsünler (akıllarını kullansınlar).

15) Adını tanrısının evinden (ta­pınaktan)

16) yazıttan çıkarsınlar,

17) onun tanrısı

18) Sumer ülkesine iyi gözle bakmasın

19) göğün yağmuru (rahmeti) ondan uzak tutulsun,

20) yerin suyu, ondan uzak tu­tulsun,

21) adsızlık ona çıksın (unu­tulsun)

22) saltanat yıllarında kıtlık (?) olsun.

23) O adam,

24) doğru adama kötülük yapan adam gibi

25) onun sonunu tanrı Anu,cehennem yapsın,

26) kendi elinde yok olsun

27) tanrıların cesareti (ni)

28) bey Ningirsu 'nun

29) büyüklüğünü

30) insanlar bilsinler.