Osmanlı Köle Ticaretinin Ekonomisi ve Hacmi

Köle Saticilari

Osmanli’da köle ticareti profesyonel saticilarin elinde degildi. Köle ticareti yapan kisiler genellikle baska mallarin da ticaretini yapiyorlardi. Kölelerin alinmasindan satilmasina kadar olan asamada tasra tacirleri köleleri Imparatorluk disindan alip antrepolara getiriyorlar, burdan nakliyeciler yada direk pazar saticilari tarafindan büyük sehirlerin satis merkezlerine götürülüp satiliyorlardi.

Esircilerin cogu yilda ancak birkac düzine köle satisi yapiyordu. Sudan, Basra Körfezi ve Hicaz’da sayilari oldukca az olan daha büyük capli tacirler de vardi. 1869’da Cidde’deki Ingiliz konsolosu Zeyla’dan Hudeyde’ye ihrac edilen kölelerin sayisini yillik 3500-4000 olarak veriyordu.1880’de Hudeyde’de köle ticareti Meclis-i Idare’nin basi olan Seyyid Ali b. Harun’un denetimindeydi. Türkler, Araplar ve Arnavutlar Akdeniz ticaretini, Kuzey Afrika Araplari, Tibu ve Tuareg asiretleri Sahra ötesi ticareti ellerinde bulunduruyordu. Beyaz Cerkes köle ticareti ise Cerkesler, Gürcüler, Lazlar ve Türkler tarafindan yapiliyordu. Gayri-müslimlerin köle ticareti yaptigina dair kayit bulunmamistir. Istanbul’daki köle ticaretinde özellikle cariye yada ilerde evlenmek üzere satin alinan beyaz kadin köle ticaretinde kadin esircilerin de ciddi bir agirligi vardi. Istanbul’un büyük haremlerine mensup hanimlar kücük kizlari alip, egitiyor ve cok daha yüksek ücretlerle satiyorlardi.

Kölelerin Pazar Fiyatlari

Afrikali Köleler:

Yüzyilin ortasinda gümrük vergisi almak amaciyla hükümet tarafindan belirlenen rayic köle bedeli 200 kurustu. Erkek köleler, kadin kölelerden biraz daha ucuz oluyordu. Habes köleler Afrikali kölelerden biraz daha pahali idi. Fiyatlar kölenin durumuna göre 900 kurustan 4000 kurusa kadar degisebiliyordu. Istanbul’da köle fiyatlari Trablus, Bingazi ve Cidde’dekinden daha yüksekti.

Beyaz köleler:

Beyaz erkek köle oldukca nadirdi. Beyaz kadin köleler ise evisi gördürmek icin alinanlar ile cariye veya evlenmek amaciyla alinanlar olarak ayriliyordu. Fiyatlari ortalama 3000 kurustu. Ancak duruma göre 10.000 kurusa kadar artabiliyordu. 1846 yilinda hükümetin belirledigi 8000 kurus üzerinden alinan gümrük vergisi yüksek geldigi icin bir grup Cerkes köle taciri hükümete dilekce vermis ve rayic bedel 6500 kurusa cekilmisti.

Odaliklar ve evlenmek üzere alinanlarin ücretleri daha yüksekti. 20.000 ile 30.000 kurus arasinda ortalama bedel verilebilse de kizlarin güzellikleri ve hünerlerine göre bu rakam 60.000 ile 70.000 kurusa kadar cikiyordu.

Hadimlar

Hadimlar ancak hanedan ve en zengin hanelerde bulunurdu. Genellikle para ile satilmaz, hediye olarak verilirlerdi. Fakat pazarda satildiklarinda da fiyatlari cok yüksek olurdu. 1903’teki rakamlar göre Hanedan’a ait 194 hadim vardi.

Köleler Icin Ödenen Gümrük Vergileri

1857 yasagina kadar imparatorluk sinirindan giren köleler icin yüde 9 oraninda resmi vergi, bunun da yüzde onu oraninda harc aliniyordu. Yani 8000 kurusluk bir köle icin esir tacirinin 792 kurus vergi vermesi gerekiyordu.

Köleler icin alinan vergiye pencik resmi deniyordu. Verginin ödenmesi üzerine köle sahibine verilen belgeye de pencik deniyordu. Pencik, beste bir anlamina gelip Kuran hükümlerine dayaniyordu, ama görüldügü gibi yüzde 10’dan da az bir miktar vergi aliniyordu.

Köle Ticaretindeki Karlar

Aslinda köle ticaretinden cok yüksek karlar elde edilemiyordu. Büyük capli köle ticareti yapilmiyor, daha cok diger mallarin ticaretini yapanlar bir ek is gibi köle de satiyorlardi. Ancak sadece bu isle ugrasanlar da vardi, hatta 1857 yasagina kadar köle saticilarinin yasal localari da vardi. Bu localar varliklarini yasaktan sonra da belli bir süre sürdürmüstür.

Bir kölenin günlük beslenme masrafi 1 kurus ile 2 kurus arasinda degisiyordu. Köle tacirinin, kölenin giydirilmesi, tasinmasi, hastalik durumunda degerin düsmesi, ölümlerde tümden malin yitmis olmasi gibi nedenlerle tacirlerin karlari az oluyordu. Yine de kar oranlari yüzde 20 ile 50 arasinda degisiyordu.

Tüketici acisindan ise alinan bir köle asagi yukari 6-7 yilda kendisini amorti ediyordu. Ortalama azat süresi 7 yil civarindaydi, ancak 20-30 yil hizmet eden köleler de oluyordu. Bircok durumda azat edilen köle ayni evde calismaya devam ediyordu. Köleler ailenin bir üyesi sayildigi icin dinsel acidan sorun da yaratmiyordu. Basi acik olarak ailenin icinde dolasabiliyordu. Özgür bir müslüman kadinin ise ailenin erkeklerinin yanina kapali sekilde girmesi gerekiyordu. Bu yüzden özgür hizmetci yerine köle hep tercih edilmisti.

Osmanli’da Köle Ticaretinin Hacmi

Imparatorluk’ta köle ticaretinin doruk noktasina ulastigi dönem 19. yüzyilin ücüncü ceyregi idi. 1840 ile 1890 aradindaki dönemde ortalama yillik köle satislari su miktarlarda idi.

Trablus vilayetinden girisler: 2000 köle

Hicaz ve Yemen’den girisler: 4000-5000 köle

Basra’dan girisler: 2000-3000 köle

Misir’dan girisler: 1000-2000 köle

Cerkes köle girisleri: 1000-2000 köle (1860 sonrasindaki dönemsel kitlesel köle girisi haric)

Toplam olarak yillik ortalama 11.000 ile 13.000 kölenin imparatorluga getirilip satildigi görülmekedir. Bu ticarette dönem dönem yükselisler yasanabiliyordu. Bir karsilastirma yapmak icin 1811 ile 1870 arasinda Kuzey, Orta ve Güney Afrika’ya yapilan köle ithalati yilda ortalama 31.000 köle idi. Demek ki, Amerika kitasina yapilan ithalatin yaklasik ucte biri kadar bir köle Osmanli imparatorluguna gelmekte idi.

alıntı allahıma:D

tam da bugün aklıma takılan bir konuydu çok teşekkür ederim Rasko abi paylaştığınız için... bir "İslâm Ülkesi"nde köle ticareti yapılması ne derece doğruydu acaba?(hangi zaman olursa olsun)...