Yeme ve dürtü kontrol bozuklukları

A - Anoreksiya Nervoza (Manken Hastalığı)

Zayıflığı gerektiren mesleklerde, mankenlerde, bale yapanlarda sık görülen ciddi ve kimi zaman öldürücü bir hastalıktır. Kızlarda daha sıktır; genellikle 13-20 yaşlarında stresli yaşam olayı ile başlar. Yaşı ve boyuna göre olağan kiloda olmayı kabul edemeyen hasta, zayıf olmasına karşın kilo almaktan ve şişman biri olmaktan aşırı korkar.

Sürekli kalori hesapları yapar. Beslenme bozukluğuna yol açan şiddetli diyet kısıtlaması belirgindir. Kendini değerlendirmesi abartılı biçimde vücut ağırlığı ve biçimine odaklanmıştır. Adet düzensizliği veya adet kesilmesi gelişebilir.

Hastalığın seyrine bağlı hastane yatışı, beslenme programı, ilaç tedavisi ve psikoterapi gerekebilir. Tedavi sonucunda %40 tam, %30 kısmen iyileşirken %30'u kronikleşebilir.

B - Bulimiya Nervoza (Tıkınırcasına Yeme)

Sıklıkla genç kadınlarda ortaya çıkar. Tekrarlayıcı ataklar halinde, kontrolsüz, takıntılı bir şekilde, hızlı ve kısa sürede fazla miktarda yeme durumudur. Bu tarz yemenin ardından hiç yememek şeklinde uygunsuz davranır. Kilo almaya engel olmak amacıyla aşırı egzersiz veya perhiz yapabilir. Kimi zaman istemli olarak kusma, idrar söktürücüler ve barsak boşaltıcı ilaçlarla da kilo almaya engel olmaya çalışabilirler. Bu tip uygunsuz dengeleyici davranışlar vücut metabolizmasını bozabilir. Aşırı miktarda yemek yeme atağı sırasında kendi kontrollerini yitirdiklerini farkındadırlar ama engel olamazlar. Genellikle öfkeli, sempatik, parlayıcı kişilik özellikleri vardır; gerginlik ve depresyon sık görülür. Tedavide hastane yatışı, ilaç tedavisi ve denetimin sağlanmasına yönelik psikoterapiler yararlı olur.

C - Kleptomani (Çalma Hastalığı)

Kişinin kullanmak için veya parasal değeri için gerek duymadığı nesneleri çalmaya yönelik yoğun istek duyması ve bu isteğe tekrar tekrar karşı koyamamasıdır. Hırsızlık girişiminden önce giderek artan bir gerginlik duyar. Hırsızlık girişimi sırasında ise haz alır, doyum bulur veya rahatlama sağlar. Çalma girişimi kızgınlığı gösterme veya intikam alma amacını taşımaz. Bu girişimin kendisine veya başkasına zarar vereceğini bildiği halde isteğine karşı koyamaz. Sıklıkla küçük hırsızlıklardan dolayı tutuklanır. Tedavide kendini tanımaya ve kontrol etmeye yönelik psikoterapi ve bazı ilaçlar kullanılır.

D - Piromani (Yangın Çıkarma)

Birçok kez istekli yangın çıkartma eylemidir. Eylem öncesinde gerginlik ve duygusal uyarılma olur. Kişi yangına, bunun yarattığı olaylara ve sonuçlarına ilgi duyar, büyülenir. Yangınlara merak duyar ve çekici bulur. Yangın çıkarırken veya yangın ardından olup bitenleri gözlerken haz alır, doyum bulur veya rahatlama sağlar. Yangın çıkarmanın amacı parasal kazanç, sosyopolitik ideolojisini dışa vurma, başka bir suç eylemini gizleme, kızgınlığını gösterme, intikam alma veya başka bir ruhsal hastalığın sonucu değildir. Tedavide diğer insanların zarar görmesini engellemek için sıkı takip edilir, kimi zaman bu amaçla hastaneye yatırma gerekebilir. Kendini tanımaya yönelik ve yeni davranış biçimleri oluşturmaya yönelik psikoterapi ve ilaç tedavisinden yarar görür.

E - Patolojik Kumar Oynama

Ataklar halinde olan, sosyoekonomik kötüleşmeye, borçlanmaya ve yasadışı etkinliklere yol açan kumar oynama eylemidir. Kişi geçmişteki kumar oynama yaşantılarını yeniden yaşama, bir sonraki oyunu engelleme veya kumar oynamak için gerekli parayı sağlama üzerine aşırı kafa yorar. İstediği heyecanı duymak için her seferinde daha fazla parayla kumar oynama gereksinimi duyar. Bir çok kez kumar oynamayı kontrol altına alma, azaltma veya bırakma çabası başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu çaba sırasında kendini huzursuz ve gergin hissetmiştir. Kumarda kaybettiği parayı geri kazanma çabası ile çoğu kez tekrar tekrar oynar. Kumar oynadığını veya oynadığı miktarı ailesinden ve çevresinden saklamak için yalan söyler. Kumar parası için sahtekarlık, dolandırıcılık, hırsızlık, zimmetine para geçirme gibi yasa dışı eylemlere yönelebilir. Kumar oynama yüzünden ilişkilerini, işini, eğitimini veya başarı kazanabileceği olanakları tehlikeye atar veya kaybeder. Parasal sıkıntıdan kurtulmak için başkalarına güvenir. Tedavide kendini tanıma ve kontrol altına almaya yönelik psikoterapi uygulanır. Destek gruplarına katılması sağlanabilir.

F - Trikotilomani ( Saç-Kaş Yolma )

Saçlı deride göze çarpar derecede açılmaya yol açacak şekilde kişinin kendi saçını tekrar tekrar yolmasıdır. Saç yolma öncesinde veya bu davranışı engelleme çabası sırasında giderek artan bir gerginlik yaşanır. Saç yolarken haz alma, doyum bulma ya da rahatlama sağlanır. Saç yolma kişide belirgin sıkıntıya yol açar, toplumsal mesleki ve diğer önemli alanlardaki uyumu bozar. Tedavide kendini tanımaya yönelik psikoterapi, sıkıntıya, gerginliğe ve depresyona yönelik ilaçlar gerekebilir.

G - Aralıklı Patlayıcı Bozukluk

Başkalarına zarar veren saldırganlık ataklarıdır. Kişi saldırganlık dürtüsüne karşı koyamadığı için ciddi saldırı eylemleri veya manen zarar verme eylemlerinde bulunur. Bunlar birbirinden ayrı, birçok eylemdir. Dışa vuran saldırganlığın derecesi bunu ortaya çıkartan psikososyal stres etkenleriyle orantısız, aşırıdır. Saldırganlık, kişilik bozukluğuna, alkol veya uyuşturucu kullanımına, başka bir ruhsal hastalığa bağlı değildir. Tedavide ilaçlar ve psikoterapi beraber kullanılır. Psikoterapide amaç desteklemek, kontrolün sağlanması ve aileye, çevreye yönelik uyumun arttırılmasıdır.