Kore Şamanlığı

[MZ1vdnW0mtQ]

Kore Şamanizm Tarihi ve Özellikleri

Kore'deki Şaman inançları, Totemcilik, Canlandırmacılık, Şamanlık olarak tek tek ayrılmayıp üçünün özelliğini kapsamaktadır. Şaman inancı, yabancı dinler Budacılık, Konfüçüscülük ve Taoculuk ülkeye girmeden önce, Korelilerin hayatında yer almış ve daha sonra da bu dinlerle birleşmiştir. Gocoson döneminde (Kore'nin İlkçağı) Şamanlık açık bir şekilde görülmemiştir, sonra Üç Krallık dönemi olan (Şilla, Koguryo, Pekçe) IV. ve VII. yüzyıllar arasında Şamanlık inancına ulusal çapta katılım olup, törenler düzenlenmiş ve bu inanış zamanla her mahalle ve evde kabul görmüştür. Günümüz Kore Şamanlığı sadece cin, peri ve ruhlara inanmaktan ibaret olamayıp aynı zamanda tabiat tanrıları ve Ata tanrılarınainanmayı da kapsar. Ama eskiden Koreliler gök tanrıya inanmışlardı. Büyük dinler girdikten sonra Kore Şamanlığında gök tanrının dışında başka tanrılar da ortaya çıkmıştır. Bu tanrılara Musok tanrıları adlı verilir.

 

Musok Tanrıları

-- Tabiat tanrıları: Gök Tanrı, Toprak Tanrı, Deniz Tanrı, Ejderha Kral Tanrı, Ay Tanrı,Yedi yıldız Tanrı, Dağ Tanrısı'dır.

-- Çinli Tanrılar

-- Yerli Tanrılar

-- Ata Tanrıları

 

Bu tanrılar etrafında oluşan inançlar ve uygulamalar sistemine Musok adı verilir. Musok, bir anlamda geleneksel Kore Halk inançlarını içinde barındıran Kore Şamanizm'in en temel halidir. Musok, Kore'de halk arasında Mu merkezli bir din olgusu olan halk inançlarından biridir. Buna Mugyo(Mu Dini) da denilir. 'Musok' kelimesi halk geleneği olarak görülen bir terimdir ve 'Mugyo', kelimesi de bir tür dini ifade eder Musok inancının rahibi, genelde 'Mudang' denilen 'Mu'dur. Mu'nun sayısı detaylı olarak bilinmemektedir. Günümüzde Musokla ilgili verilerin, bir tür yardımlaşma derneği olan Dehang Yeong-Şin Birliğine üye olanların sayısının yaklaşık 140 bin kişi olup, sadece Seul'de 22bin üyesi bulunmaktadır. Bu verilere göre rahip sayısının az olmadığını söyleyebiliriz. İnananlar yılda bir kere 'Kut' töreni yaparlar. Mudanglara sık sık haber gelir ve bu kişilere 'Tangol' denilir. Musok'un rahibi Mudangdır ve Musok'da çok sayıda tanrılar olduğu gibi, ayrıca belirli bir de doktrin vardır. Ama bu doktriner düşünce bir sistematiğe ve literal bir esasa bağlı olmayıp geleneksel olarakağızdan ağıza sözlü şekilde aktarılmıştır.

 

Musok İnancında Tanrı

Şamanizm inancında, her şeye kâdir olan tanrıya ve insan öldükten sonra da o ruhun ebedi hayatı olduğuna yani ahirete inanılır. Tanrıya gerçek dünya (hayat) daki mutluluk, sağlık için niyaz edilir. Kore Şamanizm'inde insanı yaratan Büyük Ayı takım yıldızının tanrısıdır. İnsanların öldükten sonra da Büyük Ayı'ya döneceğine inanılır. Musok'da tabiat ve insanî tanrı da hepsi bir kişilik sahibidir. Onlar görev alanında sonsuz yetenek sahibi olup insanlara göre korku verici bir nesnedirler.

 

Kore Şaman Türleri

Kore şamanlarına Muyada yaygın söylenişiyle Mudang denilir.

 

Mu'nun Özelliği

Genelde 'Mudang' olarak bilinen Mu, 'Tanrı Hastalığı' (Şin Byong) denilen dini tecrübeyi geçirerek tanrının büyülü, gizemli ve esrarengiz gücünü alıp tanrıyla bağlantı kuran kişidir. Onlar tanrının gücünü ödünç alıp insanların yaşadığı iyi ve kötü olayları Kut töreni ile kontrol edebilme yeteneğine sahiptirler.

 

Mudang, halkın dinî önderive rehberi rolündedir. Kore'de Mu, dinî töreni düzenleyen rahip, inananların hastalığını iyileştiren doktor, fal bakarak geleceği söyleyen kâhin görevini üstlenir. Ayrıca Mudang, eğlendirme görevi de yapmaktadır. Görevlerinden bahsettiğimiz ilk üçü, her dinde görülen rahip görevlerindendir ancak, eğlendirme görevi sadece Kore'deki Mu'da bulunan bir görevdir. Kore'de "Kut'u izlemek" diye bir ifade vardır. Burada Kut, tanrı ve insanları eğlendiren unsurların çok olduğu anlamına gelir. Kore'de şaman(Mu), Mudang tipi, Tangol tipi, Şimbang tipi, Myungdu tipi olarak dört gruba ayrılır.

 

Mu'nun Türleri

-- Mudang: Doğuştan Mudang olmayan, yaşarken aniden Tanrı Hastalığı'na yakalanıp Tanrı'nın İnmesi'ni (Şin Nerim) tecrübe ederek İnme Kutu (Nerim Kut) yaptırdıktan sonra Mudang olmaktadır. Tanrı Hastalığına yakalandığı zaman, günlerce yemek yiyemez, kımıldayacak hali olmadığından hareket edemeyip günlerce hatta aylarca yatabilir. Rüyasında veya hayalinde tanrıyı görür. Onların hastalığı ilaçla geçmez ve İnme Kutu yaptırılarak tanrıyı benimseyip Mudang olunca ancak iyileşebilir.

 

Mudang olma töreni olan Nerim Kut yapıldığı zaman, tanrı hastanın bedenine girer. İnmişolan tanrı, MomJu * olarak adlandırılır. Nerim Kut yaptıran Mudang MomJu'nun görüntüsünü çizen Muşindo (Mu Tanrı Resmi)'yu asıp onun önünde ayin masası hazırlanır. Mudang her gün şafak zamanında masaya bir kâse su getirip kendisinin gizemli gücünün devam etmesi, etrafındaki insanların sağlığı ve huzuru için dua eder. MomJu olarak tapınılan tanrılar Gök Tanrı, Tabiat Tanrı, İnsanî Tanrı vs. çok çeşitlitanrılar vardır. İnsanî Tanrılar arasında kral Tangun gibi devlet kuran krallar, komutan Yu-Şin Kim gibi büyük zafer kazanan komutanlar da vardır. Ayrıca dileği ve hayalini gerçekleştiremeyip kinle ölen kral, kraliçe, komutanlar da vardır. Nerim Kut yaptırıldıktan sonra Mudang olan kişi Kut'u düzenleyen Mudang'ı 'Tanrı(kutsal) Ana' veya 'Tanrı Baba' olarak kabul eder, onlardan yaşam biçimini ve Kut'u öğrenir. Onlar şarkı ve dansı öğrenip gerçek Kut'u düzenlemenin yanı sıra MomJu olan tanrının kutsal gücüyle fal da bakarlar. Tanrı Hastalığını geçirip Nerim Kut yaptıran Mudang, Mudang görevini bırakırsa tekrar hastalığa yakalanır ve acı çeker. Bu yüzden kendi isteğine göre işini bırakmaz.

 

-- Tangol: Bu türdeki şamanlık görevi, babadan oğula geçer. Çok eski zamanlarda dinî lider olan Tangol, devleti yönetmekteydi. Tangol'un yönettiği yer, Tangolpan olarak adlandırılırdı. Zaman geçtikçe, kralın görevi devlet yönetmek iken Tangol sadece rahip görevini yapmaya başladı. Kralın hükümdarlığı oğluna aktarmasıgibi Tangol rahipliğini de oğluna devretti. Aslında rahiplik kutsal ve değerli olup uzun zaman boyunca Tangol'un ailesi çok kutsal ve değerli bir aile olarak tanınmıştır. Fakat zaman geçtikçe Tangol ailesi kutsallık ve değerliliğini yitirmişve son zamanlarda insanlar tarafından düşük seviyeli olarak görülmüştür.

 

Tangol genelde Kore'nin güneyindeki Honam bölgesinde yaygındır. Tangollar belli bir bölgede hüküm sürerler. Rahiplik babadan oğula geçer, ancak asıl Tangol'un görevini onun eşi yapar. Bundan dolayıdır ki, Kut töreninin yapılması, şarkı ve dans kaynanadan geline aktarılır. Onlar çocukluğundan beri annesinden şarkı ve dansı öğrenir ve evlendikten sonra da kaynanasından Kut'u öğrenir. Onlar Kut'u iyi yaparlar ama kutsal güçleri zayıf olduğu için fal bakamazlar. 1950 yılına kadar Tangolpan'da yaşayan insanlar Sonbaharda bir miktar pirinci, yazın ise arpayı Tangol'a sunarlardı. Tangol, bunu asıl gelir olarak alıp Kut yapardı, ama mahalleye okullar ve kiliseler yapılıp batıl inançlar yıkılmaya başladıktan sonra bu inanışa inanma da zayıfladı. İnsanların Tangol'a getirdiği tahıllar da azalmışKut yaptıran insanlar da azalmıştı. Başka bir ekonomik geliri olmayan Tangol, mahallesinden ayrılmak durumunda kalmıştı. Neyse ki bazı Tangollar, Tangolgörevini bıraksa da Tanrı Hastalığına yakalanmaz. Bu yüzden görevini bırakıp şehire gidip yaşayarak kendisinin Tangol olduğunu saklardı. Günümüzde Tangol'un bulunması hiç de kolay değildir.

 

-- Şimbang: Bu tür şamanlık kan bağına göre kuşaktan kuşağa aktarılan şamanlık olup, genelde Jeju adasında yaygındır. Onlar şarkı ve dansla Kut düzenlerler. Kılıç, çıngırak ve ayna vs. kullanarak fal bakarlar.

 

-- Myungdu: Bu tür şamanlık, ölen çocuğun ruhu inmesiyle kazanılan falcılık Şamanizm'idir. Şarkı ve dans eşliğinde Kut yapmayıp sadece fal bakarlar. Son zamanlarda Mudang tipinde de ölen çocuğun ruhu inerek Mu olanlar da çoktur. Bu yüzden Mudang tipi yapanlar, Myungdu tipi de yapabilir.

 

Mu, Kore'nin geleneksel Şamanizm'idir. Yani Mudang denilen şefaatçi tanrı ve insana şefaat eden bir inançtır. Mudang genelde Mu'nun kadın şamanı anlamında gelen bir terimdir. Erkek şamana ise Baksu adı verilir. Ama bugünlerde Mudang, Mu inancında insanların yerine dua eder, fal bakar, dini törenler düzenler. Ayrıca tanrının vahyini insanlara iletir. Bir kimsenin şaman, Mudang olabilmesi için genelde iki yol izlenir:

 

I.

Gangşinmu:

Gangşinmu denilen kişiler Mudang olmadan önce sebebi bilinmeyen tanrı hastalığı(Şin Byong)geçirdikten sonra tanrı edinme töreni yapılır. Yani, o tanrıyı kendisinin tanrısı olarak kabul edip onu ilahlaştıran Kut'la normal insandan Mudang'a geçilir. Kısacası aydınlanmışMudangdır.

II.

Sesıpmu:

Mudang ailesinde kuşaktankuşağa Mudanglığı yapan Mudangdır. Geleneksel olarak Gangşinmu kuzey Kore'de, Sesıpmu güney Kore'de yaygındır. Kuzey Kore devletinin kurulmasından itibaren 1965 yılına kadar yapılan dini yok etme operasyonundan dolayı bugünlerde Mudang hemen hemen yok olmuştur. Güney Kore'de ise dönemin cumhurbaşkanı Jeoug Hi PARK(1917-1979) askeri yönetim döneminde Kore Şamanlığına ağır baskı yapılmıştır. Bu sebeple şamanlar kendilerinin Mudang olduğunu saklamıştı. Onlarla Kore Savaşında Kuzey Kore'den Güney Kore'ye geçen Gangşinmular şimdiki Güney Kore Mudang'ın yeniden canlanmasını sağlanmıştır.

 

Musok Törenlerinin Oluşumu

Musok Töreni sözlü olarak yapılan Bison ve hareketle yapılan Kut ile gerçekleştirilir. Bison töreni yaptıran kişi Mudangla konuşup günü kararlaştırır, kurbanı hazırlar. Mudang kişinin evine gidip kötülüğü kovar. Ondan sonra tanrıyı çağırıp kişinin dileğini diler. Dilek dilemesini bitirdiğinde boşbeyaz bir kâğıdı yakarak dışarıya çıkıp ruhları gönderir. Bison'da şarkısız ve danssız şekilde Mudang'ın tanrıyla oturup sözlü olarak dilek dilemesi şeklinde yapıldığından Oturma Kutu denilir. Kut, töreni yaptırmak isteyen kişi Mudang'a gidip fal baktırır ya da danışarak gün belirlenir. Kurbanı hazırlayıp ayin masası önünde oturup Jangguyu çalarak kötülüğü kovan Muga'yı söyler. Kâğıdı yakıp dört tarafına suyu serper. Ondan sonra her tanrıyı ayrı ayrı çağırıp ikram ederek dilek diler. Dileği tuttuğu zaman Mudang, çağırdığı tanrıyı simgeleyen kıyafeti giyip şarkı söyleyip dans ederek tanrıyı taklit eder. Tanrı Mudang'a inmişolursa Mudang kutsal durumuna gelir ve kendisini kaybederek tanrının sözlerini dile getirir. Buna 'Gongsu' denir. Böylece Mudang tanrıyla bir olduktan sonra tekrar kendisine dönüşüp Kut yaptıran kişinin dileğinin gerçekleşmesi için yalvarır. Daha sonra kâğıdı yakıp havaya atar. Kutu bitirdikten sonra da Kut yaptıran kişi 3 ila 7 gün boyunca evden çıkmayıp başkasıyla buluşmaz, söylediklerine ve hareketlerine dikkat eder. Bu normalde Gangşinmu'nun düzenlediği Kut'un oluşumudur, Sesıpmu'nun Kut'unda Gongsu yoktur. Bu yüzden Gongsu'suz Mudang tanrıya tek taraflı olarak dua eder.

 

Kut'un Tür ve Amaçları

Kut Mu'da Mudang'ın idaresi altında tanrı ve insan ilişkisini bağlayan ve çözen bir dinsel törendir. Kore'de Mudang, yaşayan dünyayla, ölülerin bulunduğu ruhsal dünya arasında bir aracı olur. Hem kötü ruhlardan-uğursuzluktan kurtardığına, hastalıkları iyi ettiğine ve dünyaya geçişin sorunsuz olmasını sağladığına inanılır. Hem de Mudang'ın, yaşayanlarla ölüler arasında var olduğuna inanılan çatışma ve gerginlikleri çözdüğüne inanılır. Kut Türlerini, iki'ye ayırabiliriz.

 

Temel kavram olarak Kut

Bilindiği gibi Kut, tanrı ve insan ilişkisini bağlayan ve çözen bir dinsel törendir. Bu yüzden iki türe ayrılır. Birisi, tanrı ve insan ilişkisini bağlayan Çunşin Kut türü vardır. İkincisi, tanrı ve insan arasındaki sorunu çözen Cinogi Kut'tur. Eski Kore'de şamanlık, çok önemli konumda olduğu kaynaklardan anlaşılmaktadır. Günümüz kuşakları için kültürlerin renkli ve sanatsal bir öğesidir. Kut'da tiyatral öğelerin yanında müzik ve dans da vardır.

 

--

Çunşin Kut

: Gök, Toprak, evren ve ata tanrılarını da kapsayan tüm tanrılara ilkbahar ve sonbaharda elde edilen mahsullerin(

meyve, tâhıl vb.

) sunulduğu törendir.

--

Cinogi Kut

: İnsanın ölümünde ruhları bu dünyadan ahirete gidene kadar eşlik eder ve ahirette yeni bir hayatı teklif edip oraya yerleştiren törendir. Kısacası yaşayanlar ve ruhlar arasındaki sorunları çözer.

 

Amaçlarına göre Kut

-- Yaşayanlar için yapılan Kutlar

Jesu Kut: Geleceği iyi geçirmek için önceden tedbir alınır.

Byoung Kut : Hastaları iyileştirebilmek için yapılır.

 

-- Ölen kişiler-Ruhlar için yapılan Kutlar

Mangja çundo Kut

 

-- Mahalle tarafından yaptırılan Kutlar

 

 

Genelde şaman ve Mudang arasında benzeyen öğeler vardır. Ama önemli bir fark vardır, Kore'de Mudang, şamandan farklıdır; Seul ve Pyongyang dışında Mudanglar elçi görevini yapamaz. Güney Kore'nin güneybatı bölgesinde Mudang sadece tanrılara dua etme görevini üstlenir. Yalnızca Mudang kötü ruhlar ve cinleri mutsuzluk ve şanssızlıkları kovar. Üstelik Şamanlıkda iyi tanrı ve kötü tanrı açıkça görülebilir ama Kore Şamanlığında tanrılar, insanların kendisine davranışına göre karakter değiştirir. Bilinen Şamanizm'de tanrıların sınıflarının farklılığı bellidir. Fakat Kore Şamanizm'inde tanrıların hepsi eşittir ve sınıf ayrımı yoktur. Yani paralel tanrı sistemidir. Kore Şamanizm'inde Şamancı öğeler yer almaktadır ancak Kore Şamanizm'ine yalnızca Şamanizm denilemez. Çünkü çeşitli şaman öğeleri Budizm ve Hristiyanlık'ta görülse de bunun aynı olduğunu söyleyemeyiz. Bununla beraber Kore Şamanlığı, ilkel Şamanlıktan doğmuş bir din olsa da sadece dinsel veya boş inanç olarak değil, Kore kültür ve hayatının temelini oluşturan önemli ve dikkat edilmesi gereken bir gelenektir.

 

* Sözlük:

musok: mu dini

mudang: mu şamanı

Şin: tanrı

Byong: hastalık

şin byong: tanrı hastalığı

Nerim: inme

şin nerim: tanrı inmesi

Nerim Kut: inme kut

MonJu: bedeb sahibi

Gangşinmu: inmiş tanrı

Sesıpmu: kalıtım yoluyla geçen

Janggu: Kore'de geleneksel bir çalgı

Jeju: Kore'nin güneyindeki en büyük ada

jesu: uğur

bison: dua etme, dilek dilenmesi

Mangja çundo : Ölen kişi göğe gönderen

 

 

 

Alıntı: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü - Kore Şamanizmi Min Ji -YANG