Yüzyılda Bir Yayınlanan Güldürü Dergisi

1878-1908 arasında otuz yıl devam eden istibdât döneminde basına ağır sansür uygulanmış, mizah basınına ise izin verilmemişti. 24 Temmuz 1908'de Meşrutiyet ikinci kez ilan edilip basında sansür kaldırılınca bir anda birçok dergi ve gazete yayın hayatına başlamıştı.

Bunlardan en ünlülerinden biri de "asırda bir defa eşref saatte yayımlanır" notu ile çıkan ve II. Abdülhamid'in üfürükçüsü olarak bilinen Ebülhüdâ Efendi'nin hicvedildiği El Üfürük dergisi olmuştu.

22 Ağustos 1908'de, Sermet Muhtar, Sait Hikmet ve Osman Kemal adında üç gencin yayımlamış olduğu ve üzerinde "Asırda bir defa eşref saatte yayımlanır" ibaresi bulunan mizah dergisi El Üfürük'ün ikinci sayısı tam yüz yıl sonra 22 Ağustos 2008'de İstanbul'da çıktı ve "El Üfürük, bol tükürük" sloganıyla satışa sunuldu.

Yeni sayının yanında birinci sayının tıpkıbasımı ve açıklamalı nüshasının da ek olarak verildiği El Üfürük'ün ikinci sayısının künyesinde Hakan Sümer, Bülent Sümer, Veysel Usta, Gamze İlaslan ve Kenan Sarıalioğlu bulunuyor.

''Ebülhüda'nın kim olduğu konusunda araştırma yaptık. Gördük ki Ebülhüda'nın Abdülhamid üzerinde önemli etkisi var. Onunla ilgili Başbakanlık Osmanlı arşivlerinde birçok belgeye ulaştık. Bu belgeleri ve diğer kaynakları incelediğimizde Ebülhüda'nın profili de ortaya çıktı. Bu kişiyi tıpkı birinci sayıda olduğu gibi El Üfürük mizahının merkezine yerleştirdik. Elbette bunu yaparken, aradan geçen 100 yılı dikkate alarak Ebülhüda'yı günümüze uyarladık. Derginin bütününde de meşrutiyet dönemine göndermeler yaparak, 1908-2008 yılları arasında mekik dokuyarak, 100 yıl boyunca nelerin değişip nelerin aynı kaldığını, El Üfürük'ün kendine özgü mizah diliyle dilimiz döndüğünce anlatmaya çalıştık...Dünyada başka bir örneği var mı bilmiyorum ama bu derginin Türkiye'de yayın hayatını sürdüren en eski mizah dergisi olduğu kesin'' diyen editör Hakan Sümer, ilk çıkan dergide ''100 yılda bir çıkar'' ibaresinin yer aldığı açıklamasını yaparak, kendilerinin de bundan sonrakilere bu mirası bırakacaklarını vurguladı ve 5000 adet basılan derginin üçüncü sayısının 22 Ağustos 2108 tarihinde yayımlanmasını umduklarını belirtti.

Abdülhamid'in üfürükçüsü

Altında "Arapçaya benzer Türkçedir" şeklinde bir not olan 4 sayfadan ibaret bir dergiyle kala kalan Sümer, Osmanlı arşivlerine girer. "Derginin gerek yazılarında gerek karikatürlerinde Ebülhüda Efendi adında biri hicvediliyordu. Dergi bu ismi hicvetmek için çıkmış gibi duruyordu. Karikatürler ve yazılar imzasızdı, künyesinde bile dergiyi çıkartanlarla ilgili bilgi yoktu" diyor.

Dergiyi Sermet Muhtar, Sait Hikmet ve Osman Kemal'in çıkardığını öğreniyor Sümer: "Ama Ebülhüda kimdi? Dönemin mizah basınına sıkça konu olmuş bir isimdi bu, mizah tarihini yazan kaynaklarda Ebülhüda, Abdülhamid'in üfürükçüsü-muskacısı olarak geçiyordu. Derginin isminin neden El Üfürük olduğunu bu bilgi açıklıyordu zaten."

İlk sayısı promosyon oldu

Sümer, El Üfürük'ün 2. sayısını çizgisinden sapmadan, ilk sayının çıktığı 1908'e göndermeler yaparak hazırlar. İlk sayının mizanpajını da dikkate alır, hatta 2. sayıdaki El Üfürük logosunun tamamını ilk sayıdaki El Üfürük'ün Arapça harflerinden elde eder.

Ayrıca dönemin Osmanlıca dağarcığını son yıllarda ön plana çıkan ambiyans, vizyon, optimum gibi sözcüklerle harmanlayarak "Garib ü enteresan Türkçedir" notuyla yayımlar.

Derginin yazı ve karikatürlerini kardeşi Bülent Sümer'le birlikte hazırlayan Hakan Sümer, Boğaziçi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde okuyan öğrencisi Gamze İlaslan'dan destek alır. Derginin sahibi ise şair-çevirmen Kenan Sarıalioğlu olur. İlk sayının aynısının açıklamalı nüshası dergi arasına konulur ve 16 sayfalık bir El Üfürük oluşturulur.

Böylece Ağustos 1908'de çıkan ilk sayıdan tam 100 yıl sonra, 22 Ağustos 2008'de İstiklal Caddesi'nde "El Üfürük, bol tükürük" haykırışlarıyla derginin 2. sayısının dağıtımına başlanır.

3. sayıyı kim çıkaracak

Dergiden 5 bin adet basılır ancak yeterince ilgi görmez. Sümer, 500'e yakın derginin satıldığını belirtiyor. Dergilerin bir kısmını Karikatürcüler Derneği alır. www.elufuruk.com aracılığıyla kendilerine ulaşan okurlar olduğunu söyleyen Sümer, "Toplamda sanıyorum ki 2 bin civarında bir dergi okurlara ulaştı. İnternetteki yayın hakları 'www.pecya.com'a devredildi" diyor.

99 yıl sonra bugün çıkacak olan 3. sayı için ne gibi planları olduğunu sorduğumuz da ise Sümer, şu yanıtı veriyor: "Ömrümüz izin verirse -ki muhtemelen vermeyecek-, 3. sayıyı da ben çıkarmak isterim. Umuyorum ki 99 yıl sonra bizim gibi birileri daha çıkacak 3. sayıyı yayımlayacaklar.

12 kupona zaman makinesi hediye ediyor

El Üfürük'ün 2. sayısı, abonelik imkânı sunduğu gibi zaman makinesi de hediye ediyor! 600, 1200 ve 2400 yıllık abonelikleri olan dergi, abonelik süresi boyunca her yüzyılda adrese imzalı teslimat yapıyor. Ayrıca El Üfürük 12 kupon biriktiren herkese zaman makinesi veriyor. Zaman makinesinden memnun kalmayanlar makineleriyle birlikte 2009'un 10 Şubatı'na (!) gelerek neşriyat editörünü buluyor. Editör, zaman makinesi karşılığında 12 kuponluk dergi maliyetinin iki katını ödemeyi taahhüt ediyor.